Пісар пісец польск pisarz руск писарь писец укр писар писець сакратар суда у ВКЛ Пісар XV стагоддзя У Рэчы Паспалітай бы

Пісар, пісец (польск.: pisarz, руск.: писарь — «писец», укр.: писар — «писець») — сакратар суда у ВКЛ.

У Рэчы Паспалітай быў сакратарам, натарыусам, афіцыйна заняты у судах, канцылярыі, адміністрацыі грамадзянскай і вайсковай. У залежнасці ад кампетэнцыі былі прыкметныя пісарі: вялікі (польск.: wielki), вялікага двара (польск.: nadworny wielki), падатковы (польск.: skarbowy), рэзідэнцыі (żupny), маршалка (marszałkowski), падкоморыя (podkomorski), палкавыя (pułkowy), палявой (polny), магістратаў (grodzki), гарадскі (miejski), муніцыпальнай лаўкі (ławy miejskiej), гміны (gminny), суда сельскага (sądu wiejskiego), межавы (graniczny), земскі (ziemski), рэгістратар канцлера (kanclerza kancelarii kanclerskiej), дэкретовыя (dekretowy), судовы (wyroków), тунэльны (sztolni), рады (radziecki) і інш.

Гісторыя

Увогуле пісар — чалавек, праца якога звязана з пісаннем (прафесійна займалася перапісваннем папераў), усялякай пісанінай, вядзеннем запісаў, лістом. Відавочна, што першыя пісцы з’явіліся адразу пасля вынаходства лістаў. Яшчэ ў старажытных дзяржавах Блізкага Усходу (Шумер, Вавілон, Асірыя), а таксама ў Егіпце, пісцы былі важны складнік ваеннай і святарскай іерархіі, якая кіравала дзяржавай, належалі да стану святароў, паколькі мастацтва лістаў лічылася святым. У руках пісцоў было амаль усё справаводства тых часоў, гэта значыць фінансавыя пытанні (бухгалтэрыя), юрыспрудэнцыя, дыпламатычная карэспандэнцыя і г.д., яны былі першымі бюракратамі (людзьмі, «улада якіх звязана з пісьмовым сталом»).
У старажытнай Еўропе пісараў называлі «графамі» (адбываецца ад грэч. γράφω — «графо» у перакладзе азначае «пішу», «адлюстроўваў», «краслю», блізкае слову «грамата»). Свецкі або царкоўныя дзеячы, каралі або біскупы, як правіла прызначалі графа кіраваць вызначанымі землямі, весці справаводства і г.д. Гэта значыць графы былі дваранамі — служылым людзьмі каралеўскага двара. З часам, дзякуючы іх ўплыву, некаторыя з іх атрымалі магчымасць перадаваць сваю пасаду і назву (тытул) па спадчыне, што з часам ператварыла слова «граф» для абазначэння аднаго з спадчынных дваранскіх тытулаў.
У мусульманскіх краінах пісараў называлі «катиб» ад арабскага «катб» — пісанне.
У сёлах Усходняй Еропы — стараста і пісар, гэта дзве найважнейшыя пасады ў вёсцы. Пісар чытаў і пісаў лісты, складаў і запэўніваў здзелкі (г.зн. выступаў у ролі сучаснага натарыуса) і г.д.
Работнік штабной вайсковай канцылярыі у Расійскай імперыі.
Службовая асоба, якая адказвала справаводствам казацкага «Коша» Запарожскай Сечы; абіраўся на Казацкай Радзе «Генеральны пісар», які быў членам Генеральнай Старшыны, вышэйшая службовая асоба, якая вяла справы Гетманскага ўрада ў XVII—XVIII ст.; кіраваў дзейнасцю Генеральнай Ваеннай Канцылярыі, прымаў замежных паслоў, удзельнічаў у выпрацоўцы ўмоў міжнародных дагавораў, вёў дыпламатычнаю перапіску; захоўваў дзяржаўную пячатку.
У 1917—1918 гг. — член Генеральнага сакратарыята, вышэйшая службовая асоба УЦР УНР; вёў справы урада, захоўваў дзяржаўную пячатку, сцвярджаў законнасць і дзеянне дакументаў.

Літаратура

«Акты издаваемые Виленскою Археографическою Комиссиею для разбора Древних Актов», Вильна, 1899, т. 26, с. 580;
«Современный толковый словарь русского языка», Ридерз Дайджест, Москва, 2004. ISBN 5-89355-108-7, с. 525—526;
«Большой толковый словарь русского языка», под. ред. Кузнецова С. А., 1-е издание, СПб, «Норинт», 1998;
Киселёва Л. И., «О чём рассказывают средневековые рукописи», Ленинград, 1978;
Виппер Р. Ю., «История древнего мира».