Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Га́лы (лац.: Gallus, Galli) † — рымская назва часткі кельцкіх народаў індаеўрапейскай групы, якія ў 1 тысячагоддзі да н. э. - сярэдзіне 1 тысячагоддзя н. э. насялялі тэрыторыю Галіі (цяперашняй Францыі, поўначы Італіі, Бельгіі і часткі Швейцарыі). Назва паходзіць ад лацінскага слова gallus (літаральна, "певень") з-за звычаю галаў упрыгожваць шлемы птушыным пер'ем.
| Галы † | |
 | |
Малюнак 1877 г. | |
| Агульная колькасць | |
|---|---|
| Рэгіёны пражывання | Галія |
| Мова | кельцкія мовы |
| Рэлігія | політэізм |
| Блізкія этнічныя групы | брыты, галаты |
Гісторыя
Кельты сфарміраваліся як асобная група індаеўрапейскіх народаў на поўдні Цэнтральнай Еўропы ў канцы 2 тысячагоддзя да н. э. - пачатку 1 тысячагоддзя да н. э. Італікі блізка пазнаёміліся з імі ў сярэдзіне 1 тысячагоддзя да н. э., калі тыя ўварваліся ў Паўночную Італію, пацяснілі лігураў, венетаў і этрускаў. У пачатку IV ст. да н. э. у вайну паміж галамі і этрускамі ўмяшаліся рымляне.
18 ліпеня 390 г. да н. э. на рацэ Аліі (сёння не існуючы прыток ракі Тыбр) галы на чале з правадыром Брэнам ушчэнт разграмілі войска рымлян, захапілі і разрабавалі сам горад, а таксама забілі рымскіх сенатараў. Частка рымлян схавалася на Капітоліі, які галы ўзялі ў аблогу. Ваенныя дзеянні працягваліся 7 месяцаў, прычым галы некалькі разоў былі блізкія да поўнай перамогі. Згодна з паданнем, аднойчы абаронцы Капітолія былі выпадкова выратаваны гусямі. Звесткі з Паўночнай Італіі аб нападзе венетаў вымусілі галаў пайсці на перамовы. Яны пагадзіліся зняць аблогу, атрымаўшы вялізарны выкуп у 1000 золата. Падчас выкупу Брэн кінуў на шалі ў дадатак да агаворанай вагі яшчэ і свой цяжкі меч. Збянтэжаным рымлянам ён заявіў: "Гора пераможаным!" (лац.: Vae victis!). Але на галаў напала частка рымскай арміі, што дзейнічала за мурамі Капітолія, і адабрала золата.
Галы адступілі, але паражэнне 390 г. да н. э. мела вялікае ўздзеянне на рымлян і было шырока адлюстравана ў рымскай і эліністычнай гістарыяграфіі. Марк Фурый Каміл быў вымушаны правесці хуткую ваенную рэформу, накіраваную на ўзмацненне рымскага войска. Яна дазволіла паступова адрадзіць уплыў і моц рымскай дзяржавы. У 225 - 222 гг. да н. э. рымляне падпарадкавалі галаў Паўночнай Італіі. Тут была праведзена палітыка раманізацыі насельніцтва, якая ўключала перасяленне часткі галаў у іншыя вобласці Італіі і заснаванне на месцы іх былых паселішчаў рымскіх калоній.
У 58 - 51 гг. да н. э. астатняя Галія была заваявана Гаем Юліем Цэзарам. У V ст. н. э. большая частка зямель галаў увайшла ў склад дзяржавы германцаў-франкаў.
Галы — адныя з продкаў французаў. Пасля Французскай рэвалюцыі ў Францыі выкарыстоўваецца выява гальскага пеўня як сімвал усёй нацыі. У літаратуры найменне "галы" шырока ўжываецца ў адносінах да сучасных жыхароў Францыі.
Літаратура
- Titus Livius (Livy), The History of Rome, Vol. 1 Архівавана 23 кастрычніка 2012.
- Theodor Mommsen, The History of Rome
- Peter Wilcox, Rafael Treviño, Angus McBride, Barbarians Against Rome: Rome's Celtic, Germanic, Spanish and Gallic Enemies. - Osprey Publ., 2000
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Галы- http://www.entremont.culture.gouv.fr/fr/index2.html Архівавана 28 кастрычніка 2012.
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
U panyaccya yosc i inshyya znachenni gl Galy znachenni Ga ly lac Gallus Galli rymskaya nazva chastki kelckih naroday indaeyrapejskaj grupy yakiya y 1 tysyachagoddzi da n e syaredzine 1 tysyachagoddzya n e nasyalyali terytoryyu Galii cyaperashnyaj Francyi poynachy Italii Belgii i chastki Shvejcaryi Nazva pahodzic ad lacinskaga slova gallus litaralna peven z za zvychayu galay uprygozhvac shlemy ptushynym per em Galy Malyunak 1877 g Agulnaya kolkascRegiyony prazhyvannya GaliyaMova kelckiya movyReligiya politeizmBlizkiya etnichnyya grupy bryty galatyGistoryyaBren pravadyr galskaga plemya senonay Byust y Nacyyanalnym muzei marskoga flotu Paryzh Kelty sfarmiravalisya yak asobnaya grupa indaeyrapejskih naroday na poydni Centralnaj Eyropy y kancy 2 tysyachagoddzya da n e pachatku 1 tysyachagoddzya da n e Italiki blizka paznayomilisya z imi y syaredzine 1 tysyachagoddzya da n e kali tyya yvarvalisya y Paynochnuyu Italiyu pacyasnili liguray venetay i etruskay U pachatku IV st da n e u vajnu pamizh galami i etruskami ymyashalisya rymlyane 18 lipenya 390 g da n e na race Alii syonnya ne isnuyuchy prytok raki Tybr galy na chale z pravadyrom Brenam ushchent razgramili vojska rymlyan zahapili i razrabavali sam gorad a taksama zabili rymskih senataray Chastka rymlyan shavalasya na Kapitolii yaki galy yzyali y ablogu Vaennyya dzeyanni pracyagvalisya 7 mesyacay prychym galy nekalki razoy byli blizkiya da poynaj peramogi Zgodna z padannem adnojchy abaroncy Kapitoliya byli vypadkova vyratavany gusyami Zvestki z Paynochnaj Italii ab napadze venetay vymusili galay pajsci na peramovy Yany pagadzilisya znyac ablogu atrymayshy vyalizarny vykup u 1000 zolata Padchas vykupu Bren kinuy na shali y dadatak da agavoranaj vagi yashche i svoj cyazhki mech Zbyantezhanym rymlyanam yon zayaviy Gora peramozhanym lac Vae victis Ale na galay napala chastka rymskaj armii shto dzejnichala za murami Kapitoliya i adabrala zolata Galy adstupili ale parazhenne 390 g da n e mela vyalikae yzdzeyanne na rymlyan i bylo shyroka adlyustravana y rymskaj i elinistychnaj gistaryyagrafii Mark Furyj Kamil byy vymushany pravesci hutkuyu vaennuyu reformu nakiravanuyu na yzmacnenne rymskaga vojska Yana dazvolila pastupova adradzic uplyy i moc rymskaj dzyarzhavy U 225 222 gg da n e rymlyane padparadkavali galay Paynochnaj Italii Tut byla pravedzena palityka ramanizacyi naselnictva yakaya yklyuchala perasyalenne chastki galay u inshyya voblasci Italii i zasnavanne na mescy ih bylyh paselishchay rymskih kalonij U 58 51 gg da n e astatnyaya Galiya byla zavayavana Gaem Yuliem Cezaram U V st n e bolshaya chastka zyamel galay uvajshla y sklad dzyarzhavy germancay frankay Galy adnyya z prodkay francuzay Paslya Francuzskaj revalyucyi y Francyi vykarystoyvaecca vyyava galskaga peynya yak simval usyoj nacyi U litaratury najmenne galy shyroka yzhyvaecca y adnosinah da suchasnyh zhyharoy Francyi LitaraturaTitus Livius Livy The History of Rome Vol 1 Arhivavana 23 kastrychnika 2012 Theodor Mommsen The History of Rome Peter Wilcox Rafael Trevino Angus McBride Barbarians Against Rome Rome s Celtic Germanic Spanish and Gallic Enemies Osprey Publ 2000SpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Galy http www entremont culture gouv fr fr index2 html Arhivavana 28 kastrychnika 2012