Azərbaycanca
Türkçe
Эаархей — першая геалагічная эра архейскага эона. Ахоплівае перыяд часу ад 4,0 да 3,6 мільярда гадоў таму. Працягваўся, такім чынам, 400 млн гадоў. Знаходзіцца паміж катархейскім эонам і палеаархейскай эрай..
Геалогія
У эпоху эаархея на Зямлі ўпершыню сфармавалася цвёрдая зямная кара. Аднак яе фарміраванне не было яшчэ канчаткова завершана, у многіх месцах вулканічная лава ўсё яшчэ выходзіла на паверхню. У пачатку эаархея працягвалася частае падзенне на Зямлю астэроідаў, гэта быў час завяршэння так званай .
Эаархей — першая эра, ад якой захаваліся старажытныя горныя пароды. Найбуйнейшай падобнай фармацыяй з'яўляецца на паўднёва-заходнім узбярэжжы Грэнландыі, узрост якой ацэньваецца ў 3,8 млрд гадоў.
На гэтай стадыі на базальтавым слоі сфарміраваўся першапачатковы гранітны слой. Гранітная магма прарвала першапачатковую базальтавую кару, утварыўшы на паверхні Зямлі ўзняцці да 50-60 км у шырыню. Гэта так званыя авоіды, альбо нуклеоіды, якія ў выніку далейшага росту злучаліся, утвараючы суцэльны слой. Дадзены працэс закончыўся прыблізна 3,5 млрд гадоў таму назад.
У эпоху эаархея ўтварылася гідрасфера Зямлі, аднак вады на Зямлі было параўнальна трохі і адзінага сусветнага акіяна яшчэ не існавала, водныя басейны існавалі ізалявана адзін ад аднаго, пры гэтым тэмпература вады ў іх даходзіла да 90 °C.
У канцы эаархея пачалося фармаванне першага суперкантынента .
Адначасова з выплаўленнем базальтавага слоя адбывалася дэгазацыя мантыйнага рэчыва. Вакол Зямлі ўтварылася атмасфера — газавая абалонка, якая была насычана парамі вады і мела «вулканічны» хімічны склад (вуглякіслы газ, вадарод, аміяк, у меншай колькасці серавадарод, рэдкія газы ды інш.). Асноўныя элементы сучаснай атмасферы — кісларод і азот — былі хімічна звязанымі. Але ў верхніх слаях першапачатковай атмасферы за кошт фатолізу (расшчапленне малекул вады пад ўплывам ультрафіялетавай радыяцыі Сонца) пачаў накоплівацца кісларод і пачынае ўтварацца азонавы слой. Кандэнсацыя пароў прывяла да ўтварэння гідрасферы. Тагачасная вада была насычана газамі, якія складалі атмасферу, і як лічаць вучоныя, утрымлівала менш соляў. Шчыльнасць і ціск атмасферы таксама былі значна вышэй сучасных.
Біялогія
Да эаархею адносяцца самыя старажытныя страматаліты — выкапнёвыя прадукты дзейнасці цыянабактэрыяльных супольнасцяў. У канцы эаархея з'явіліся першыя пракарыёты — простыя аднаклетачныя бяз'ядзерныя арганізмы.
Крыніцы
- International Commission on Stratigraphy: International Stratigraphic Chart (версия за август 2012)
Літаратура
- Гістарычная геалогія: вучэбны дапаможнік / В. М. Несцяровіч, Г. І. Літвінюк, Дз. А. Пацыкайлік — Мн.: БДПУ, 2003. — 74 с. ISBN 985-435-584-5
- Иорданский Н. Н. Развитие жизни на земле. — М.: Просвещение, 1981.
- Короновский Н.В., Хаин В.Е., Ясаманов Н.А. Историческая геология : Учебник. — М.: Академия, 2006.
- Ушаков С.А., Ясаманов Н.А. Дрейф материков и климаты Земли. — М.: Мысль, 1984.
- Ясаманов Н.А. Древние климаты Земли. — Л.: Гидрометеоиздат, 1985.
- Ясаманов Н.А. Популярная палеогеография. — М.: Мысль, 1985.
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Geahranalagichnaya shkalaEon Era PeryyadF a n e r a z o j Kajnazoj ChacvyarcichnyNeagenPaleagenMezazoj MelYuraTryyasPaleazoj PermKarbonDevonSilurArdovikKembryjD a k e m b r y j P r a t e r a z o j Nea praterazoj EdyyakaryjKryagenijTonijMeza praterazoj StenijEktazijKalimijPalea praterazoj StateryjAraziryjRyasijSideryjA r h e j NeaarhejMezaarhejPaleaarhejEaarhejKatarhejKrynica Eaarhej pershaya gealagichnaya era arhejskaga eona Ahoplivae peryyad chasu ad 4 0 da 3 6 milyarda gadoy tamu Pracyagvaysya takim chynam 400 mln gadoy Znahodzicca pamizh katarhejskim eonam i paleaarhejskaj eraj GealogiyaU epohu eaarheya na Zyamli ypershynyu sfarmavalasya cvyordaya zyamnaya kara Adnak yae farmiravanne ne bylo yashche kanchatkova zavershana u mnogih mescah vulkanichnaya lava ysyo yashche vyhodzila na paverhnyu U pachatku eaarheya pracyagvalasya chastae padzenne na Zyamlyu asteroiday geta byy chas zavyarshennya tak zvanaj Eaarhej pershaya era ad yakoj zahavalisya starazhytnyya gornyya parody Najbujnejshaj padobnaj farmacyyaj z yaylyaecca na paydnyova zahodnim uzbyarezhzhy Grenlandyi uzrost yakoj acenvaecca y 3 8 mlrd gadoy Na getaj stadyi na bazaltavym sloi sfarmiravaysya pershapachatkovy granitny sloj Granitnaya magma prarvala pershapachatkovuyu bazaltavuyu karu utvaryyshy na paverhni Zyamli yznyacci da 50 60 km u shyrynyu Geta tak zvanyya avoidy albo nukleoidy yakiya y vyniku dalejshaga rostu zluchalisya utvarayuchy sucelny sloj Dadzeny praces zakonchyysya pryblizna 3 5 mlrd gadoy tamu nazad U epohu eaarheya ytvarylasya gidrasfera Zyamli adnak vady na Zyamli bylo paraynalna trohi i adzinaga susvetnaga akiyana yashche ne isnavala vodnyya basejny isnavali izalyavana adzin ad adnago pry getym temperatura vady y ih dahodzila da 90 C U kancy eaarheya pachalosya farmavanne pershaga superkantynenta Adnachasova z vyplaylennem bazaltavaga sloya adbyvalasya degazacyya mantyjnaga rechyva Vakol Zyamli ytvarylasya atmasfera gazavaya abalonka yakaya byla nasychana parami vady i mela vulkanichny himichny sklad vuglyakisly gaz vadarod amiyak u menshaj kolkasci seravadarod redkiya gazy dy insh Asnoynyya elementy suchasnaj atmasfery kislarod i azot byli himichna zvyazanymi Ale y verhnih slayah pershapachatkovaj atmasfery za kosht fatolizu rasshchaplenne malekul vady pad yplyvam ultrafiyaletavaj radyyacyi Sonca pachay nakoplivacca kislarod i pachynae ytvaracca azonavy sloj Kandensacyya paroy pryvyala da ytvarennya gidrasfery Tagachasnaya vada byla nasychana gazami yakiya skladali atmasferu i yak lichac vuchonyya utrymlivala mensh solyay Shchylnasc i cisk atmasfery taksama byli znachna vyshej suchasnyh BiyalogiyaDa eaarheyu adnosyacca samyya starazhytnyya stramatality vykapnyovyya pradukty dzejnasci cyyanabakteryyalnyh supolnascyay U kancy eaarheya z yavilisya pershyya prakaryyoty prostyya adnakletachnyya byaz yadzernyya arganizmy KrynicyInternational Commission on Stratigraphy International Stratigraphic Chart versiya za avgust 2012 LitaraturaGistarychnaya gealogiya vuchebny dapamozhnik V M Nescyarovich G I Litvinyuk Dz A Pacykajlik Mn BDPU 2003 74 s ISBN 985 435 584 5 Iordanskij N N Razvitie zhizni na zemle M Prosveshenie 1981 Koronovskij N V Hain V E Yasamanov N A Istoricheskaya geologiya Uchebnik M Akademiya 2006 Ushakov S A Yasamanov N A Drejf materikov i klimaty Zemli M Mysl 1984 Yasamanov N A Drevnie klimaty Zemli L Gidrometeoizdat 1985 Yasamanov N A Populyarnaya paleogeografiya M Mysl 1985