Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Латы́шская мова (лат.: latviešu valoda) — мова ўсходнебалцкай падгрупы балцкай групы моў, якой карыстаецца каля 2 млн чалавек у Латвіі (дзе яна лічыцца адзінай дзяржаўнай мовай), а таксама каля 200—300 тыс. чалавек у астатнім свеце. Родная мова латышоў. Адна з афіцыйных моў Еўрасаюза. Спробы распрацоўкі латышскай мовы ў 19 стагоддзі зрабіў Атыс Кронвалдс.
| Латышская мова | |
|---|---|
 | |
| Саманазва | latviešu valoda |
| Краіны | Латвіі |
| Рэгіёны | Усходняя Балтыка |
| Афіцыйны статус |  ЕС |
| Арганізацыя, якая рэгулюе | |
| Агульная колькасць носьбітаў | 2,2 мільёнаў |
| Класіфікацыя | |
| Катэгорыя | Мовы Еўразіі |
| Індаеўрапейская сям'я
| |
| Пісьменнасць | лацінскае пісьмо і Latvian alphabet[d] |
| Моўныя коды | |
| ДАСТ 7.75–97 | лаш 385 |
| ISO 639-1 | lv |
| ISO 639-2 | lav |
| ISO 639-3 | lav |
| lat | |
| Ethnologue | lav |
| Linguasphere | 54-AAB-a |
| ABS ASCL | 3101 |
| IETF | lv |
| Glottolog | latv1249 |
 Вікіпедыя на гэтай мове | |
Гісторыя
Латышская мова ўзнікла прыкладна ў VII—IX ст н.э. у выніку аддзялення ўласналатышскіх гаворак латгалаў, земгалаў, куршаў і селаў — плямёнаў, што ў будучым утварылі латышскі этнас, ад гаворак, з якіх утварылася сучасная літоўская мова.
Сучасная фанетычная сістэма латышскай мовы склалася прыблізна да пачатку XIII ст. У мове выдзяляюць тры групы дыялектаў: ліўскі, сярэдне-латышскі і верхне-латышскі (латгальскі). У аснову літаратурнай мовы быў пакладзены сярэдне-латышскі дыялект. Латгальская мова яшчэ ў 20-30 гг. XX ст. лічылася латвійскімі ўладамі за афіцыйную, сёння прыхільнікамі адраджэння латгальскай ідэтычнасці вядзецца барацьба за вяртанне ёй афіцыйнага статусу. Латгальскі дыялект прызнаецца заканадаўствам Латвіі, а яго пісьмовая норма лічыцца адной з дзвюх літаратурных нормаў латышскай мовы, нароўні з уласна латышскай. Латгальскі дыялект у некаторай ступені адасобіўся ад астатніх дыялектаў латышскай мовы ў выніку ўваходжання часткі Латгаліі ў склад Рэчы Паспалітай (Інфлянты), яго лексіка вылучаецца пэўнай колькасцю польскіх і беларускіх запазычванняў.
Першым упарадкаваным пісьмовым помнікам на латышскай мове лічыцца каталіцкі «Катэхізіс» (1585), аднак асобныя спарадычныя пераклады касцёльных спеваў і пацераў адносяцца ўжо да першай паловы XVI ст. Для перадачы мовы на пісьме першапачаткова выкарыстоўваўся , а сама арфаграфія была пазычана з ніжненямецкай мовы.
У першай палове XVII ст. была створана ўжо досыць трывалая арфаграфічная сістэма латышскай мовы на базе верхненямецкага пісьма, якая праіснавала ажно да сярэдзіны XIX ст. Замацаванню гэтай сістэмы пісьма садзейнічалі такія выданні як «Postilla» і Катэхізіс (1680) з Бібліяй (1685—1694) у перакладзе Э. Глюка.
Штуршок да развіцця мова атрымала ў XIX ст. у сувязі з адукацыйнай дзейнасцю младалатышоў, якія спрыялі развіццю народнай асветы і культуры. З імёнамі Ю. Алунанса і А. Кронвалдса звязана з'яўленне латышскай літаратурнай мовы. Вялікая праца па ўзбагачэнні мовы новымі лексічнымі формамі вялася на старонках газеты «» — своеасаблівага латышскага адпаведніку «Нашай Нівы».
Латышская мова зазнала вялікі ўплыў з боку нямецкай мовы, які адбываўся на працягу XIII—XIX стст., што тлумачылася ў асноўным дзейнасцю нямецкіх пастыраў, якія стараліся як мага эфектыўней данесці да простага люду божыя запаветы, для чаго выкарыстоўвалі сваю родную мову ў якасці крыніцы інтэлектуальнага натхнення; іншай прычынай было адносна доўгае нямецкая культурная перавага ў Латвіі, якая працягвалася нават пры знаходжанні Латвіі ў складзе Расійскай імперыі. У XIX ст. пашырыўся ўплыў рускай мовы, які моцна павялічыўся ў часы знаходжання Латвіі ў складзе СССР. Канец XX — пачатак XIX ст. выразна засведчыў тэндэнцыі ўзнавіць аўтэнтычныя формы мовы. Чыстка закранула перш за ўсё яе лексічны склад, у якім значна паболела прыдуманых і вернутых з забыцця ці па-просту пераасэнсаваных і адаптаваных да новых умоў словаў.
Гісторыя вывучэння латышскай мовы
Навуковае апісанне структуры латышскай мовы пачалося ўжо ў XVII ст. Першая друкаваная граматыка, якую склаў І. Г. Рэехузен, з'явілася на свет у 1644 г. у Рызе. Але яна ўтрымлівала надзвычай мала эмпірычнага матэрыялу, таму сучасныя лінгвісты пры вывучэнні старалатышскай мовы аддаюць перавагу граматыкам (1685) і Г. Стэндэра (першае выданне — 1761). Першымі навуковымі граматыкамі, напісанымі па-латышску, сталі «Latviešu gramatika» і «Latviešu valodas mācība» аўтарства Я. Эндзэлінса і К. Мюленбаха, якія выйшлі ў 1907 годзе.
Да XVII ст. адносіцца і ўзнікненне слоўнікаў латышскай мовы, самы першы з якіх, пад назвай «Lettus», быў выдадзены Г. Манцэлем у 1638 г. Затым з'явіліся самавітыя слоўнікі аўтарства Стэндэра (1761, 1789) і (1772, І т.; 1777, II т.). Вялікае значэнне для фарміравання латышскай нацыі мелі патройныя — руска-латышска-нямецкі (1872) і латышска-руска-нямецкі (1879) — слоўнікі, выдадзеныя К. Валдэмарсам. У часы першай рэспублікі (1918—1940 гг.) быў выдадзены вялікі слоўнік Міленбаха «Latviešu valodas vārdnīca» (у чатырох тамох, выдаваўся з 1923 да 1932), які спаміж уласна лексічных і фразеалагічных адзінак падаваў словаў і складовыя інтанацыі.
Графічная сістэма
Графічная сістэма латышскай мовы пабудаваная на лацінскім алфавіце, адкуль яна пазычыла 22 літары (за выключэннем q, w, x, y). Для больш натуральнай перадачы жывога маўлення ў канцы XIX — пачатку XX стст. да гэтага раду былі далучаны яшчэ 11 мадыфікаваных літар.
У латышскай мове 33 літары:
| A a | Ā ā | B b | C c | Č č | D d | E e | Ē ē |
| F f | G g | Ģ ģ | H h | I i | Ī ī | J j | K k |
| Ķ ķ | L l | Ļ ļ | M m | N n | Ņ ņ | O o | P p |
| R r | S s | Š š | T t | U u | Ū ū | V v | Z z |
| Ž ž |
- Адметныя рысы:
- Літара o пазначае адразу як (вымаўленнем падобны да [uo]), так і [o] (у словах замежнага паходжання), які да таго ж можа быць доўгім ці кароткім (даўжыня [o:] на пісьме не адлюстроўваецца).
- Літары e, ē кожная пазначаюць два : [ɛ], [æ] і [ɛ:] [æ:] адпаведна.
- Літара n перад зычнымі k і g вымаўляецца як гук [ŋ].
- Літары ķ и ģ па гучанні набліжаныя да беларускіх гукаў [ц’], [дз’].
- Спалучэнні літар ds, ts у выпадку, калі яны належаць да аднаго і таго ж складу ў слове, вымаўляюцца як [ц].
- Літара ņ пазначае гук [ɲ] — гук, блізкі да англійскага вымаўлення спалучэння ng.
- Літара ŗ існавала ў арфаграфіі пачатку XX ст. і пазначала гук, блізкі да рускага мяккага р. У сучасным маўленні ён не ўжываецца маладым пакаленнем, а літара для гэтага гуку выключаная з алфавіту.
Фанетычныя асаблівасці
Гукі латышскай мовы імкнуцца да простай суаднесенасці з ужыванымі на пісьме графічнымі знакамі: мала не кожнай фанеме адпавядае асобная літара.
Усе гукі латышскай мовы падзяляюцца на галосныя і зычныя, а галосныя яшчэ — на манафтонгі (простыя галосныя) і дыфтонгі (складаныя галосныя). Акрамя таго, простыя галосныя могуць быць кароткімі і доўгімі, даўжыню гучання якіх прынята суадносіць як 1/2,5. На пісьме павялічаная даўжыня гукаў пазначаецца макрон (гарызантальнай рысачкай, garumzīme).
Галосныя
У латышскай мове дванаццаць простых галосных ([a], [a:], [ɛ], [ɛ:], [æ], [æ:], [i], [i:], [ɔ], [ɔ:], [u], [u:]), а таксама дзесяць дыфтонгаў ([aj], [uj], [ɔj], [ɛj], [aŭ], [iŭ], [eŭ], [ɔŭ], [iɛ], [uɔ]), кожны з якіх (за выняткам [uɔ]) пазначаецца пры дапамозе дзвюх літар. Пры гэтым спалучэнне на пісьме кароткага галоснага з літарамі j ці v таксама вымаўляецца дыфтангічна, напрыклад: [ij] і [iŭ] у словах birojs і zivs.
Зычныя
Зычныя гукі падзяляюцца на глухія і звонкія, цвёрдыя і мяккія, пры гэтым існуе падрадковы знак кома, які ставіцца пад літарамі k, g, l, n, а ў ранейшых правапісах — таксама пад r. Гэты знак, як правіла, пазначае асаблівае вымаўленне гэтых гукаў, адрознае ад звычайных літар бяз комы (напрыклад, ņ пазначае гук [ɲ] накшталт англійскага ng). Пры адсутнасці комы гук звычайна вымаўляецца па-звычайнаму і цвёрда (напрыклад, прозвішча «Zatlers» будзе гучыць як [Затлэрс]). Глухія зычныя ў сітуацыі паміж кароткімі галоснымі падаўжаюцца (так, слова lapa будзе вымаўляцца як «lappa»). Перад глухімі зычнымі звонкія гукі аглушаюцца, аднак гэта правіла не датычыць іх знаходжання на канцы словаў, дзе яны заўсёды вымаўляюцца звонка. Перад звонкімі зычнымі званчэюць, між тым, і глухія зычныя.
Для напісання [ʒ] і [ǯ], як і ў беларускай лацінцы, выкарыстоўваюцца dz і dž адпаведна. Аднак, гэтыя літары могуць пазначаць і два розныя гукі, як, напрыклад, у назве Vidzeme.
Граматыка
Латышская мова належыць да ліку . У ёй існуюць толькі два роды: мужчынскі і жаночы. Назоўнікі мужчынскага роду маюць канчаткі -s, -š, -is, -us, а жаночага — канчаткі -a, -e, -s (апошняя фіналь выкарыстоўваецца досыць рэдка). Існуюць два лікі (адзіночны і множны) і шэсць скланенняў назоўнікаў у сямі склонах. Парадак словаў у сказе вольны; у залежнасці ад сэнсу, які мае быць выказаны, ён часта мяняецца.
У латышскай мове няма артыкляў. Але затое для сувязі словаў часта выкарыстоўваецца дапаможны дзеяслоў «būt» («быць») у розных формах: «Tas ir ozols» — «Гэта (ёсць) дуб».
Прасодыя
Націск у латышскай мове ёсць пераважна нерухомым і падае на першы склад слова.
- Унармаваныя выключэнні:
- калі займеннік ці прыслоўе пачынаецца з ne-: nekas, nemaz;
- калі прыметнік ці прыслоўе стаяць у найвышэйшай ступені: vislabākais, vislabāk;
- калі лічэбнік пачынаецца з pus-: pusviens;
- у некаторых запазычаных словах (зазвычай з французскай мовы): ragū, ateljē.
Астатнія словы, якія не падпадаюць пад гэтыя правілы, замежнікам рэкамендуецца проста запомніць пры вывучэнні мовы.
Апрача замацаванага націску ў мове існуе , які мае сэнсаадрозную ролю. Звычайна маюцца на ўвазе тры тоны, аднак у рэчаіснасці ў маўленні большасці звычайна вылучаюцца толькі два тоны.
Цікавыя факты
У латышскай мове не існуе дыфтонга [ɛŭ]. Менавіта таму на будучых банкнотах Еўрапейскага Саюза, што будуць выпускацца пасля ўваходжання Латвіі ў зону еўра, мае з'явіцца трэці варыянт напісання гэтай валюты (пасля агульнакантынентальнага «Euro» і грэчаскага «Ευρώ»), а менавіта: Eiro [ɛjro], які ўтвораны ад латышскага Eiropa.
Гл. таксама
- Латышска-беларуская практычная транскрыпцыя
- Шматмоўны корпус Tatoeba
Зноскі
- Грабис Р. Латышский язык. С. 467. // Языки народов СССР — М.: «Наука», 1966
Літаратура
- Балтийские языки в настоящем и прошлом / АН ЛатвССР, Ин-т языка и литературы ; ред. А. Блинкена. — Рига : Зинатие, 1985. — 249 с.
- Баршчэўскі Лявон, Гуцаў Андрэй. Кароткая граматыка латышскай мовы. — Мінск: Радыёла-плюс, 2008. — 96 с. — (Серыя «Беларускія ЕўраГраматыкі»). ISBN 978-985-448-086-2
- Палионис, Й. К проблеме диахронно-типологического изучения балтийских литературных языков / Й. Палионис // Балтийские языки в настоящем и прошлом / АН ЛатвССР. Ин-т языка и литературы им. А. Упита. — Рига : Зинатие, 1985. — С. 13—17.
- Языки мира: Балтийские языки / РАН. Ин-т языкознания; Ред. кол.: В.Н. Топоров, М.В. Завьялова, А.А. Кибрик и др. — Москва : Academia, 2006. — 224 с.
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Латышская мова- Сайт Дзяржаўнага цэнтра мовы Латвійскай Рэспублікі (лат.)
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Laty shskaya mova lat latviesu valoda mova yshodnebalckaj padgrupy balckaj grupy moy yakoj karystaecca kalya 2 mln chalavek u Latvii dze yana lichycca adzinaj dzyarzhaynaj movaj a taksama kalya 200 300 tys chalavek u astatnim svece Rodnaya mova latyshoy Adna z aficyjnyh moy Eyrasayuza Sproby raspracoyki latyshskaj movy y 19 stagoddzi zrabiy Atys Kronvalds Latyshskaya movaSamanazva latviesu valodaKrainy LatviiRegiyony Ushodnyaya BaltykaAficyjny status Latviya ESArganizacyya yakaya regulyueAgulnaya kolkasc nosbitay 2 2 milyonayKlasifikacyyaKategoryya Movy EyraziiIndaeyrapejskaya syam ya Balckaya galinaUshodnebalckaya grupaLatyshskaya mova dd dd Pismennasc lacinskae pismo i Latvian alphabet d Moynyya kodyDAST 7 75 97 lash 385ISO 639 1 lvISO 639 2 lavISO 639 3 lavlatEthnologue lavLinguasphere 54 AAB aABS ASCL 3101IETF lvGlottolog latv1249Vikipedyya na getaj moveDolya lyudzej yakiya vykarystoyvayuc latyshskuyu movu yak asnoynuyu y syam i per 2011 GistoryyaLatyshskaya mova yznikla prykladna y VII IX st n e u vyniku addzyalennya ylasnalatyshskih gavorak latgalay zemgalay kurshay i selay plyamyonay shto y buduchym utvaryli latyshski etnas ad gavorak z yakih utvarylasya suchasnaya litoyskaya mova Dyyalekty latyshskaj movy Suchasnaya fanetychnaya sistema latyshskaj movy sklalasya pryblizna da pachatku XIII st U move vydzyalyayuc try grupy dyyalektay liyski lat syaredne latyshski i verhne latyshski latgalski U asnovu litaraturnaj movy byy pakladzeny syaredne latyshski dyyalekt Latgalskaya mova yashche y 20 30 gg XX st lichylasya latvijskimi yladami za aficyjnuyu syonnya pryhilnikami adradzhennya latgalskaj idetychnasci vyadzecca baracba za vyartanne yoj aficyjnaga statusu Latgalski dyyalekt pryznaecca zakanadaystvam Latvii a yago pismovaya norma lichycca adnoj z dzvyuh litaraturnyh normay latyshskaj movy naroyni z ulasna latyshskaj Latgalski dyyalekt u nekatoraj stupeni adasobiysya ad astatnih dyyalektay latyshskaj movy y vyniku yvahodzhannya chastki Latgalii y sklad Rechy Paspalitaj Inflyanty yago leksika vyluchaecca peynaj kolkascyu polskih i belaruskih zapazychvannyay Pershym uparadkavanym pismovym pomnikam na latyshskaj move lichycca katalicki Katehizis 1585 adnak asobnyya sparadychnyya peraklady kascyolnyh spevay i paceray adnosyacca yzho da pershaj palovy XVI st Dlya peradachy movy na pisme pershapachatkova vykarystoyvaysya a sama arfagrafiya byla pazychana z nizhnenyameckaj movy U pershaj palove XVII st byla stvorana yzho dosyc tryvalaya arfagrafichnaya sistema latyshskaj movy na baze verhnenyameckaga pisma yakaya praisnavala azhno da syaredziny XIX st Zamacavannyu getaj sistemy pisma sadzejnichali takiya vydanni yak Postilla i Katehizis 1680 z Bibliyaj 1685 1694 u perakladze E Glyuka rusk Shturshok da razviccya mova atrymala y XIX st u suvyazi z adukacyjnaj dzejnascyu mladalatyshoy yakiya spryyali razviccyu narodnaj asvety i kultury Z imyonami Yu Alunansa i A Kronvaldsa zvyazana z yaylenne latyshskaj litaraturnaj movy Vyalikaya praca pa yzbagachenni movy novymi leksichnymi formami vyalasya na staronkah gazety svoeasablivaga latyshskaga adpavedniku Nashaj Nivy Latyshskaya mova zaznala vyaliki yplyy z boku nyameckaj movy yaki adbyvaysya na pracyagu XIII XIX stst shto tlumachylasya y asnoynym dzejnascyu nyameckih pastyray yakiya staralisya yak maga efektyynej danesci da prostaga lyudu bozhyya zapavety dlya chago vykarystoyvali svayu rodnuyu movu y yakasci krynicy intelektualnaga nathnennya inshaj prychynaj bylo adnosna doygae nyameckaya kulturnaya peravaga y Latvii yakaya pracyagvalasya navat pry znahodzhanni Latvii y skladze Rasijskaj imperyi U XIX st pashyryysya yplyy ruskaj movy yaki mocna pavyalichyysya y chasy znahodzhannya Latvii y skladze SSSR Kanec XX pachatak XIX st vyrazna zasvedchyy tendencyi yznavic aytentychnyya formy movy Chystka zakranula persh za ysyo yae leksichny sklad u yakim znachna pabolela prydumanyh i vernutyh z zabyccya ci pa prostu peraasensavanyh i adaptavanyh da novyh umoy slovay Gistoryya vyvuchennya latyshskaj movyNavukovae apisanne struktury latyshskaj movy pachalosya yzho y XVII st Pershaya drukavanaya gramatyka yakuyu sklay I G Reehuzen lat z yavilasya na svet u 1644 g u Ryze Ale yana ytrymlivala nadzvychaj mala empirychnaga materyyalu tamu suchasnyya lingvisty pry vyvuchenni staralatyshskaj movy addayuc peravagu gramatykam 1685 i G Stendera rusk pershae vydanne 1761 Pershymi navukovymi gramatykami napisanymi pa latyshsku stali Latviesu gramatika i Latviesu valodas maciba aytarstva Ya Endzelinsa rusk i K Myulenbaha rusk yakiya vyjshli y 1907 godze Da XVII st adnosicca i yzniknenne sloynikay latyshskaj movy samy pershy z yakih pad nazvaj Lettus byy vydadzeny G Mancelem u 1638 g Zatym z yavilisya samavityya sloyniki aytarstva Stendera 1761 1789 i 1772 I t 1777 II t Vyalikae znachenne dlya farmiravannya latyshskaj nacyi meli patrojnyya ruska latyshska nyamecki 1872 i latyshska ruska nyamecki 1879 sloyniki vydadzenyya K Valdemarsam U chasy pershaj respubliki 1918 1940 gg byy vydadzeny vyaliki sloynik Milenbaha Latviesu valodas vardnica u chatyroh tamoh vydavaysya z 1923 da 1932 yaki spamizh ulasna leksichnyh i frazealagichnyh adzinak padavay slovay i skladovyya intanacyi Grafichnaya sistemaGrafichnaya sistema latyshskaj movy pabudavanaya na lacinskim alfavice adkul yana pazychyla 22 litary za vyklyuchennem q w x y Dlya bolsh naturalnaj peradachy zhyvoga maylennya y kancy XIX pachatku XX stst da getaga radu byli daluchany yashche 11 madyfikavanyh litar Alfavit U latyshskaj move 33 litary A a A a B b C c C c D d E e E eF f G g G g H h I i i i J j K kk k L l L l M m N n N n O o P pR r S s S s T t U u u u V v Z zZ zAdmetnyya rysy Litara o paznachae adrazu yak vymaylennem padobny da uo tak i o u slovah zamezhnaga pahodzhannya yaki da tago zh mozha byc doygim ci karotkim dayzhynya o na pisme ne adlyustroyvaecca Litary e e kozhnaya paznachayuc dva ɛ ae i ɛ ae adpavedna Litara n perad zychnymi k i g vymaylyaecca yak guk ŋ Litary k i g pa guchanni nablizhanyya da belaruskih gukay c dz Spaluchenni litar ds ts u vypadku kali yany nalezhac da adnago i tago zh skladu y slove vymaylyayucca yak c Litara n paznachae guk ɲ guk blizki da anglijskaga vymaylennya spaluchennya ng Litara ŗ isnavala y arfagrafii pachatku XX st i paznachala guk blizki da ruskaga myakkaga r U suchasnym maylenni yon ne yzhyvaecca maladym pakalennem a litara dlya getaga guku vyklyuchanaya z alfavitu Fanetychnyya asablivasciGuki latyshskaj movy imknucca da prostaj suadnesenasci z uzhyvanymi na pisme grafichnymi znakami mala ne kozhnaj faneme adpavyadae asobnaya litara Use guki latyshskaj movy padzyalyayucca na galosnyya i zychnyya a galosnyya yashche na manaftongi prostyya galosnyya i dyftongi skladanyya galosnyya Akramya tago prostyya galosnyya moguc byc karotkimi i doygimi dayzhynyu guchannya yakih prynyata suadnosic yak 1 2 5 Na pisme pavyalichanaya dayzhynya gukay paznachaecca makron garyzantalnaj rysachkaj garumzime Galosnyya U latyshskaj move dvanaccac prostyh galosnyh a a ɛ ɛ ae ae i i ɔ ɔ u u a taksama dzesyac dyftongay aj uj ɔj ɛj aŭ iŭ eŭ ɔŭ iɛ uɔ kozhny z yakih za vynyatkam uɔ paznachaecca pry dapamoze dzvyuh litar Pry getym spaluchenne na pisme karotkaga galosnaga z litarami j ci v taksama vymaylyaecca dyftangichna napryklad ij i iŭ u slovah birojs i zivs Zychnyya Zychnyya guki padzyalyayucca na gluhiya i zvonkiya cvyordyya i myakkiya pry getym isnue padradkovy znak koma yaki stavicca pad litarami k g l n a y ranejshyh pravapisah taksama pad r Gety znak yak pravila paznachae asablivae vymaylenne getyh gukay adroznae ad zvychajnyh litar byaz komy napryklad n paznachae guk ɲ nakshtalt anglijskaga ng Pry adsutnasci komy guk zvychajna vymaylyaecca pa zvychajnamu i cvyorda napryklad prozvishcha Zatlers budze guchyc yak Zatlers Gluhiya zychnyya y situacyi pamizh karotkimi galosnymi padayzhayucca tak slova lapa budze vymaylyacca yak lappa Perad gluhimi zychnymi zvonkiya guki aglushayucca adnak geta pravila ne datychyc ih znahodzhannya na kancy slovay dze yany zaysyody vymaylyayucca zvonka Perad zvonkimi zychnymi zvancheyuc mizh tym i gluhiya zychnyya Dlya napisannya ʒ i ǯ yak i y belaruskaj lacincy vykarystoyvayucca dz i dz adpavedna Adnak getyya litary moguc paznachac i dva roznyya guki yak napryklad u nazve Vidzeme GramatykaLatyshskaya mova nalezhyc da liku U yoj isnuyuc tolki dva rody muzhchynski i zhanochy Nazoyniki muzhchynskaga rodu mayuc kanchatki s s is us a zhanochaga kanchatki a e s aposhnyaya final vykarystoyvaecca dosyc redka Isnuyuc dva liki adzinochny i mnozhny i shesc sklanennyay nazoynikay u syami sklonah Paradak slovay u skaze volny u zalezhnasci ad sensu yaki mae byc vykazany yon chasta myanyaecca U latyshskaj move nyama artyklyay Ale zatoe dlya suvyazi slovay chasta vykarystoyvaecca dapamozhny dzeyasloy but byc u roznyh formah Tas ir ozols Geta yosc dub Prasodyya Nacisk u latyshskaj move yosc peravazhna neruhomym i padae na pershy sklad slova Unarmavanyya vyklyuchenni kali zajmennik ci prysloye pachynaecca z ne nekas nemaz kali prymetnik ci prysloye stayac u najvyshejshaj stupeni vislabakais vislabak kali lichebnik pachynaecca z pus pusviens u nekatoryh zapazychanyh slovah zazvychaj z francuzskaj movy ragu atelje Astatniya slovy yakiya ne padpadayuc pad getyya pravily zamezhnikam rekamenduecca prosta zapomnic pry vyvuchenni movy Apracha zamacavanaga nacisku y move isnue yaki mae sensaadroznuyu rolyu Zvychajna mayucca na yvaze try tony adnak u rechaisnasci y maylenni bolshasci zvychajna vyluchayucca tolki dva tony Cikavyya faktyU latyshskaj move ne isnue dyftonga ɛŭ Menavita tamu na buduchyh banknotah Eyrapejskaga Sayuza shto buduc vypuskacca paslya yvahodzhannya Latvii y zonu eyra mae z yavicca treci varyyant napisannya getaj valyuty paslya agulnakantynentalnaga Euro i grechaskaga Eyrw a menavita Eiro ɛjro yaki ytvorany ad latyshskaga Eiropa Gl taksamaLatyshska belaruskaya praktychnaya transkrypcyya Shmatmoyny korpus TatoebaZnoskiGrabis R Latyshskij yazyk S 467 Yazyki narodov SSSR M Nauka 1966LitaraturaBaltijskie yazyki v nastoyashem i proshlom AN LatvSSR In t yazyka i literatury red A Blinkena Riga Zinatie 1985 249 s Barshcheyski Lyavon Gucay Andrej Karotkaya gramatyka latyshskaj movy Minsk Radyyola plyus 2008 96 s Seryya Belaruskiya EyraGramatyki ISBN 978 985 448 086 2 Palionis J K probleme diahronno tipologicheskogo izucheniya baltijskih literaturnyh yazykov J Palionis Baltijskie yazyki v nastoyashem i proshlom AN LatvSSR In t yazyka i literatury im A Upita Riga Zinatie 1985 S 13 17 Yazyki mira Baltijskie yazyki RAN In t yazykoznaniya Red kol V N Toporov M V Zavyalova A A Kibrik i dr Moskva Academia 2006 224 s SpasylkiRazdzel Vikipedyi na moveNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Latyshskaya mova Sajt Dzyarzhaynaga centra movy Latvijskaj Respubliki lat