Запыт Кот перанакіроўваецца сюды гл таксама іншыя значэнні У паняцця ёсць і іншыя значэнні гл Котка Запыт Кошка перанакі

Кот свойскі (лац.: Félis silvéstris cátus) — свойская жывёла, адна з найбольш папулярных (нароўні з сабакам) «жывёл-кампаньёнаў».

Кот

Навуковая класіфікацыя

прамежныя рангі

Дамен:

Эўкарыёты

Царства:

Жывёлы

Падцарства:

Эўметазоі

Без рангу:

Двухбакова-сіметрычныя

Без рангу:

Другаснаротыя

Тып:	Хордавыя

Падтып:

Пазваночныя

Інфратып:

Сківічнаротыя

Надклас:

Чацвераногія

Клас:

Млекакормячыя

Падклас:

Звяры

Інфраклас:

Плацэнтарныя

Надатрад:

Атрад:

Драпежныя

Падатрад:

Сямейства:

Каціныя

Падсямейства:

Род:

Каты

Від:	Лясны кот

Падвід:

Кот

Міжнародная навуковая назва

Felis silvestris catus Linnaeus, 1758

Сінонімы

Felis catus (Linnaeus, 1758)
Felis catus domestica (Erxleben, 1777)
Felis domestica Erxleben, 1777

Сістэматыка
на Віківідах

Выявы
на Вікісховішчы

ITIS	183798
NCBI	9685
EOL	4443860
FW	231413

З заалагічнага пункту погляду свойскі кот — млекакормячае сямейства каціных атрада драпежных. Раней свойскага ката нярэдка разглядалі як асобны біялагічны від. З пункту гледжання сучаснай біялагічнай сістэматыкі свойскі кот (Felis silvestris catus) з’яўляецца ляснога ката (Felis silvestris).

З’яўляючыся адзіночным паляўнічым на грызуноў і іншых дробных жывёл, кот — , якая выкарыстоўвае для камунікавання шырокі дыяпазон гукавых сігналаў, а таксама ферамоны і рухі цела.

На працягу 10 000 гадоў каты цэняцца людзьмі, у тым ліку за здольнасць паляваць на грызуноў і іншых шкоднікаў. Напачатку XXI ст. у свеце налічвалі каля 600 млн свойскіх катоў, выведзена каля 200 парод, ад даўгашэрсных (персідскі кот) да бясшэрсных (сфінксаў), прызнаных і зарэгістраваных рознымі феліналагічнымі арганізацыямі.

Этымалогія

У беларускай мове слова кот азначае жывёліну біялагічнага падвіду Felis silvestris catus незалежна ад полу або самца гэтага падвіду. Самку завуць коткай (кошкай), а кацінае дзіцё — кацянём (мн. л. кацяняты). Беларускае слова кот роднаснае лац.: cattus — кот (так у позняй лаціне, пачынаючы з V ст., у адрозненне класічнага лацінскага felis) і блізкае найменням для катоў у многіх мовах Еўропы і Блізкага Усходу (англ.: cat, арм.: k’at’u, гал.: cath, ірл.: catt, ісп.: gato, італ.: gatto, лезг.: кац, літ.: katė, ням.: Katze, : kadis, пруск. catto, фр.: chat, эспер.: kato). Зыходная крыніца не вядома, але прынята лічыць, што ў многія мовы слова трапіла з лацінскай.

Некаторыя даследчыкі думаюць, што ў аснове назваў розных індаеўрапейскіх моў для ката ляжыць праіндаеўрапейскі корань «*kat-», з якога ўтварыліся дзеясловы індаеўрапейскіх моў, якія азначаюць «каціцца», ад якіх пазней пайшлі назвы дзіцянят дробных жывёл на індаеўрапейскіх мовах.

Іншыя даследчыкі лічаць такую сувязь другарадным збліжэннем.

Гукапераймальныя, блізкія беларускаму «мяў», назвы катоў у егіпецкай (mj.w) і кітайскай мовах (māo).

Навуковая класіфікацыя

У 1758 годзе Карл Ліней у «Сістэме прыроды» даў свойскаму кату назву Felis catus.

у 1775 годзе даў дзікаму кату назву Felis silvestris.

На падставе даных, атрыманых сучаснай філагенетыкай, свойскі кот з’яўляецца адным з пяці дзікага ката Felis silvestris, і яго правільная міжнародная навуковая назва — Felis silvestris catus. Рашэнне замацаваць за дзікім назву F. silvestris, а за прыручаным — F. silvestris catus — было прынята ў сакавіку 2003 года , пры гэтым было абумоўлена, што калі ў якой-небудзь класіфікацыі свойскі кот будзе апісвацца як асобны від, то ў гэтым выпадку для назвы адпаведнага таксона варта выкарыстоўваць камбінацыю, прапанаваную Лінеем, F. catus.

У літаратуры сустракаюцца і іншыя міжнародныя навуковыя (лацінскія) назвы свойскага ката: Felis catus domesticus, Felis silvestris domesticus, а таксама прапанаваная ў 1777 годзе Іаганам Хрысціянам Палікарпам Эркслебенам у «Пачатках прыродазнаўства» назва Felis domesticus (спачатку — Felis domestica, бо слова Felis у той час лічылася жаночага роду). Усе гэтыя назвы ўваходзяць у таксона, а таму не павінны выкарыстоўвацца.

Паходжанне і гісторыя прыручэння

Стэпавы кот (*Felis silvestris lybica*), у выніку прыручэння якога з’явіўся свойскі

Свойскі кот табі-макрэль (дзікая афарбоўка)

У Савосева суседа
Быў пярэсценькі каток,
Выхаванец Паўла-дзеда,
Такі слаўны пестунок!
Нос чарнявы,
Хвост бялявы,
Задзірасценькі;
Кіпцік-шчыпчык
Заграбасценькі;
Лапкі-драпкі
Машастовыя,
А шарсціначкі
Шаўковыя;
Губкі, зубкі
Адмысловыя;
Вусы-русы
Патырчастыя;
Тая спінка,
Як націнка,
Выгінастая.
Вушкі-слушкі
Не мыляюцца,
Вочкі ў ночку
Запаляюцца.
Ну, такі каток харошы,
Як драпянка за тры грошы!
Хадзіў коцік пад масток,
Лавіў рыбку за хвасток,
Потым дзеду ён на печы
Казкі-байкі варкаваў,
Белым хвосцікам дарэчы
Тахты спевам адбіваў.
Коцік з дзедам жыў у згодзе,
Не сварыліся за печ.
Быў раз коцік на паходзе —
На мышэй падняў ён меч!
Шоў каток з паходу,
Разагнаўшы мышак,
І сеў на калоду
Пад стрэшку ў зацішак.
Грэе сабе спінку,
Мордачку і лапкі.
Зірк — Савось з будынку
Выскачыў без шапкі!..

Паводле аўтасомных маркераў і мітахандрыяльнай ДНК 979 свойскіх, дзікіх і здзічэлых катоў з трох кантынентаў, у тым ліку барханных катоў (Felis margarita), усе свойскія каты па матчынай лініі паходзяць прынамсі ад пяці прадстаўніц падвіду (), якія мелі розныя гаплатыпы мітахандрыяльнай ДНК. У мітахандрыяльнай гаплагрупе IV, спецыфічнай для блізкаўсходніх і свойскіх катоў, 6 субклад і вылічылі час жыцця агульнага продка — каля 13 тыс. гадоў таму, што значна перавышае час меркаванага прыручэння блізкаўсходніх катоў. Генетычны аналіз мітахандрыяльнай ДНК 209 катоў з 30 пахаванняў на тэрыторыі Еўропы, Блізкага Усходу і Паўночнай Афрыкі паказаў, што свойскія каты засялялі свет дзвюма вялікімі хвалямі. Першая хваля мела месца на досвітку сельскай гаспадаркі 12—9 тыс. гадоў таму — ва Урадлівым паўмесяцы і яго наваколлі свойскія каты рассяліліся разам з земляробамі па ўсім Блізкім Усходзе. Праз некалькі тысяч гадоў другая хваля, што выйшла з Егіпта, ахапіла практычна ўсю Еўропу і Паўночную Афрыку.

Адасабленне Felis silvestris lybica адбылося каля 130 тысяч гадоў таму. дагэтуль пашыраны па ўсёй Паўночнай Афрыцы і ў шырокай зоне ад Міжземнамор’я да Кітая, дзе жыве ў зарасніках саксаула ў пустынях, у хмызняках каля вадаёмаў, у перадгор’ях і горах. Хаця дробныя дзікія каты розных падвідаў могуць крыжавацца паміж сабой і даваць патомства, вынікі генетычных даследаванняў паказалі, што ў філагенезе свойскага ката іншыя падвіды Felis silvestris, апроч стэпавага, удзелу не прымалі.

ката адбылося прыблізна 9500 гадоў таму на Блізкім Усходзе ў раёне Урадлівага паўмесяца, дзе ўзніклі і развіваліся найдаўнейшыя чалавечыя цывілізацыі. Прыручэнне пачалося пры пераходзе чалавека да аселага спосабу жыцця, з пачаткам развіцця земляробства, калі з’явіліся лішкі ежы і стала трэба іх захоўваць і абараняць ад грызуноў.

Найстаражытнейшае археалагічнае сведчанне прыручэння ката было знойдзена на Кіпры, дзе ў часе археалагічных раскопак было знойдзена сумеснае пахаванне чалавека і ката, якое датуецца 7500 годам да н. э. Таксама было высветлена, што востраў Кіпр быў каланізаваны выхадцамі з раёнаў сучасных Анатоліі (Турцыя) і Сірыі.

Раней навукоўцы меркавалі, што першымі прыручылі катоў старажытныя егіпцяне. Аднак найранейшыя сведчанні пра гэта адносіліся да 2000—1900 гадоў да нашай эры. А нядаўна было высветлена, што ў Старажытны Егіпет свойскі кот трапіў, як і на Кіпр, з Урадлівага паўмесяца (Анатоліі). У наш час кот з’яўляецца адной з самых папулярных свойскіх жывёл.

Нягледзячы на тое, што каты былі прыручаны досыць даўно, большасць іх здольныя выжываць і па-за чалавечым жытлом, папаўняючы рады паўторна здзічэлых катоў, бо ва ўмовах бадзяжнага жыцця каты звычайна хутка паўторна дзічэюць. Паўторна здзічэлыя каты часта жывуць самотна і палююць адны, але часам утвараюць невялікія з некалькіх самак з кацянятамі.

Пытанне пра поўнае прыручэнне

У наш час сярод навукоўцаў няма дакладнага адказу, ці з’яўляецца кот цалкам прыручанай жывёлай, бо, напрыклад, сабака падчас прыручэння змяніў сваю мадэль паводзін, здолеўшы развіць даволі моцную прыхільнасць і адданасць чалавеку, адначасна страціўшы мноства здольнасцей да паляўнічага спосабу жыцця і сігнальнага камунікавання, уласцівага яго продкам — ваўкам. Кот жа ў паводзінах амаль не адрозніваецца ад свайго дзікага продка, дэманструючы высокую незалежнасць і звычкі «самотнага драпежніка».

Некаторыя навукоўцы лічаць, што кот зусім не з’яўляецца прыручанай жывёлай, а сам мог прыйсці да чалавека, бо ў паселішчах заўсёды ў дастатку вяліся сінантропныя жывёлы: шматлікія грызуны і птушкі. Такім чынам, кот знайшоў для сябе зручную крыніцу ежы, замацаваўшыся ў «новай нішы». Суіснаванне чалавека і ката было ўзаемавыгадным, бо чалавек пазбаўляўся ад грызуноў, якія часта рабіліся крыніцай захворванняў і шкодзілі гаспадарцы. Таксама важкім довадам праціўнікаў ідэі прыручэння застаецца той факт, што, паводле іх думкі, кот паказвае цікаўнасць да чалавека, толькі пакуль гэта выгадна, г. зн. маленькі драпежнік не здольны на вернасць. Іншыя ж навукоўцы прасоўваюць іншы пункт гледжання. На іх думку, той факт, што каты падвергнуліся прыручэнню, пацвярджаецца тым, што яны здольныя на прыхільнасць і гуллівыя паводзіны, і менавіта для ўсталявання эмацыйнага кантакту з чалавекам навучыліся варкатаць. Многія каты паказваюць сваю прыхільнасць, наладжваючы фізічны кантакт з чалавекам, напрыклад залазячы яму на калені; вядомыя выпадкі, калі адданасць ката гаспадару была мацней, чым у многіх сабак, і гэта на фоне таго, што каты пайшлі з «найбольш небяспечных драпежнікаў у свеце». На негатыўны вобраз ката як дзікай і падазронай жывёлы паўплываў і працягвае ўплываць той факт, што ў сярэднявечнай Еўропе каталіцкая царква звінаваціла катоў у сувязі з д’яблам і вядзьмарствам.

Нягледзячы на спрэчкі, большасць навукоўцаў сышліся ў думцы, што кот — паўпрыручаная жывёліна, г. зн. ён здольны на суіснаванне з чалавекам, але, страціўшы з ім кантакт, лёгка вяртаецца да дзікага тыпу існавання. Хоць у ката назіраюцца генетычныя змены ў параўнанні з дзікім продкам, гэтая розніца ў 10 разоў меншая, чым у сабак з ваўкамі. Навукоўцы лічаць, што дзікі кот сапраўды мог сам прыйсці да чалавека, каб харчавацца грызунамі, а такія дачыненні былі суседскімі, і ўжо праз некалькі тысяч гадоў людзі самі сталі прыручаць маленькіх драпежнікаў. Гэта таксама імаверна тлумачыць, чаму мадэль каціных паводзін амаль не змянілася, бо, напрыклад, пры прыручэнні сабакі з ваўка чалавек змяніў яго спосаб жыцця і асяроддзе пасялення, а кот зведаў мінімальныя змены. З аднаго боку, кот здолеў захаваць мадэль паводзін, уласцівую дзікім продкам — ён амаль таксама добра палюе, як дзікія, але, з другога боку, ў той самы час можа мірна суіснаваць з чалавекам, праяўляць да яго эмацыйную прыхільнасць, пяшчоту ці нават дэманстраваць гуллівыя паводзіны.

Біялогія

Фізіялогія

Нармальныя фізіялагічныя паказчыкі
Тэмпература цела	38,6 °C
	110—140 удараў у хвіліну
Частата дыхання	16—40 удыхаў у хвіліну

Нармальная ўнутраная (рэктальная) тэмпература цела дарослага ката складае 38—39,5 °C, у кацянят яна трохі вышэйшая. У бясшэрсных парод унутраная тэмпература цела такая, як і ва ўсіх, аднак з-за адсутнасці шэрснага покрыва на целе ката тэмпература скурнага покрыва ў сфінксаў ці чалавекам тактыльна ўспрымаецца як вышэйшая.

Частата пульса ў дарослых катоў вар’іруе ў залежнасці ад фізічнай і псіхічнай актыўнасці і складае ад 120 да 220 удараў у хвіліну. Частата дыхання складае ў сярэднім 20—40 дыхальных рухаў у хвіліну.

У катоў вылучаны тры — А, B і АВ. Каты з групай крыві А могуць мець антыцелы да групы крыві В, і наадварот. Каты з групай крыві АВ не маюць антыцел ні да групы крыві А, ні да групы В, таму яны могуць быць рэцыпіентам абедзвюх груп крыві пры пераліванні. Група крыві АВ самая рэдкая, яна сустракаецца ў 1 % усіх свойскіх катоў і таму застаецца малавывучанай, аднак вучоныя высветлілі, што АВ па сваім паходжанні не звязана з групамі крыві А і В.

Механізм хлябтання вадкасці катом палягае ў тым, што язык выцягваецца з быстрынёй 1 м/с, падгінаецца ўніз і дакранаецца паверхні вадкасці, але, у адрозненне ад сабачага хлябтання, не пранікае ў яе. Потым язык ідзе ўгару і захапляе за сабой слупок вадкасці. Кот глытае вадкасць у той момант, калі вертыкальны складнік быстрыні вадкасці запавольваецца гравітацыяй і робіцца роўным нулю. У гэты момант сківіцы ката схінаюцца, і вадкасць праглынаецца. Гэты працэс паўтараецца з перыядычнасцю 4 разы ў секунду.

Анатомія

Сярэдняя даўжыня цела без хваста 60 см, даўжыня хваста 25—35 см. Зазвычай, самкі меншыя за самцоў, як і ў іншых сысуноў (з’ява палавога дымарфізму). Самы буйны кот, згодна «Кнізе рэкордаў Гінэса», дасягае ў даўжыню 121,9 см.

Вага сярэдняга здаровага ката складае 2,5—6,5 кг, але сустракаюцца і буйнейшыя асобіны, вага якіх дасягае 7—9 кг. Сібірскі кот і мэйн-кун могуць дасягаць вагі 11,5—13 кг. Каты могуць дасягаць масы 20 кг, а самы цяжкі кот меў вагу 21,3 кг. Звычайна параўнальна вялікая вага ката з’яўляецца вынікам атлусцення.

Кот тыповы дробны драпежнік з характэрнымі асаблівасцямі анатоміі. Шкілет сфармаваны прыблізнана з 240 костак і складаецца з двух аддзелаў: восевага і перыферычнага. Восевы аддзел шкілета складзены чэрапам, хрыбетнікам і грудной клеткай. Перыферычны шкілет ці шкілет канечнасцей складаецца з 2 грудных (пярэдніх) і 2 тазавых (задніх) канечнасцей.

Чэрап і хрыбетнік засцерагаюць цэнтральную нервовую сістэму (цэфалічны і спінны мозг) ад пашкоджанняў. Хрыбетнік складаецца з 7 шыйных, 13 грудных, 7 паяснічных пазванкоў, 3 зрошчаных крыжавых і 20—26 хваставых пазванкоў. Да пазванкоў прымацаваны 13 пар рэбраў. Рэбры разам з груднымі пазванкамі і грудзінай утвараюць грудную клетку. Першыя 9 пар рэбраў злучаны непасрэдна з грудной косткай, астатнія 4 пары свабодныя. Косткі пярэдніх канцавін злучаны з грудной клеткай злучальнай тканкай і цягліцамі.

Чэрап ката адрозніваецца ад чэрапаў іншых сысуноў вельмі вялікімі вачніцамі і магутнымі і спецыялізаванымі сківіцамі, а таксама прыблізна аднолькавым развіццём тваравага і мазгавога аддзелаў. Мазгавая частка чэрапа складаецца з 11 костак, а тваравая з 13. Памер мозгу сярэдняга ката складае 5 см у даўжыню і важыць 30 гр.

Кот мае 30 зубоў (16 на верхняй сківіцы і 14 на ніжняй), з іх 12 разцоў, 4 , 10 і 4 . Зубы прыстасаваны для забойства здабычы і раздзірання мяса. Злавіўшы здабычу, кот наносіць ёй укус двума доўгімі ікламі, утыкаючы іх паміж двума пазванкамі ахвяры, тым самым пераразаючы спінны мозг ахвяры, што прыводзіць да незваротнага паралічу і смерці. тыповая для каціных $I{3 \over 3}C{1 \over 1}P{3 \over 2}M{1 \over 1}$ .

Адметная рыса будовы вока, характэрная для многіх сысуноў — наяўнасць мігальнай перапонкі (так званае трэцяе павека) — тонкай зморшчыны кан’юнктывы, якая высоўваецца з унутранага вугла вока і выконвае ахоўную функцыю. Яна чысціць паверхню бачнай ад пылу і змочвае яе. Трэцяе павека можна ўбачыць, калі кот спіць з прыадчыненымі вачамі ці адчувае стомленасць. Калі трэцяе павека відаць увесь час, у тым ліку, калі кот не спіць, гэта ў большасці выпадкаў можа быць прыкметай хваробы.

Поўсць ката мае ўласцівасць ад шаравання, таму пры чышчанні шчоткай і расчэсванні злёгку звільгатняюць поўсць ці шчотку. Назапашанне статычнай электрычнасці можа адбывацца ўвесь час пры знаходжанні ката ў занадта сухой атмасферы, у такіх выпадках выкарыстоўваюць увільгатняльнікі паветра.

Органы пачуццяў

На думку шмат якіх заолагаў, сярод сысуноў найболей развіты ў катоў. Хоць слых у іх развіты горш, чым, у мышэй, цудоўныя (па чалавечых мерках) зрок, нюх і слых у спалучэнні з тактыльнымі і смакавымі робяць катоў вельмі адчувальнымі жывёламі.

Зрок

Вочы свойскага ката: адсвятляе зялёным святлом.

Колер свячэння зрэнак залежыць ад колеру вясёлкавай абалонкі і абумоўлены рознай ступенню пігментацыі тапетума.

Сіямскія каты: бачна адрозненне колеру. Адлюстраванне размыта з-за другаразовага адлюстравання на шклах акна.

Сярод свойскіх жывёлін кот мае самыя вялікія вочы адносна памераў цела. Як і ў большасці драпежнікаў, вочы скіраваны наперад, і іх глядзельныя палі перакрываюцца. Таму каты маюць , што дазваляе ім ацэньваць адлегласць да прадмета назірання. Каля 60 % катоў здольныя да , пры якіх глядзельныя восі сходзяцца і разыходзяцца.

ў катоў складае 200° супраць 180° у чалавека. У на вока няма (fovea), а замест яе ёсць дыск, дзе знаходзяцца . у сятчатцы вока ў 25 разоў больш, чым колбачак, што абумоўлена тым, што кот з’яўляецца начным драпежнікам, таму здольнасць бачыць пры слабым асвятленні (за якую адказваюць менавіта палачкі ў сятчатцы) важнейшая.

Каты ўмеюць адрозніваць колеры, але ў параўнанні з чалавекам успрыманне колеру ў іх слабейшае — менш кантраснае і яркае. У катоў (як і большасці іншых сысуноў, апроч прыматаў) ёсць два тыпы колбачак — адчувальныя да больш даўгахвалевага і караткахвалевага святла. «Даўгахвалевыя» колбачкі ката ўтрымліваюць , што мае максімум паглынання ў вобласці 553 нм. Лічыцца, што ў большасці сысуноў няма «зялёных» колбачак (адпаведныя сярэдняхвалевым колбачкам прыматаў), таму іх колеравы зрок нібы ў чалавека пры (від дальтанізму). Заўважана, што нерухомыя і блізка стаячыя прадметы кот успрымае горш, чым тыя, што рухаюцца. У катоў здольнасць да факусіравання зроку на прадметах у 2—3 разы менш, чым у і чалавека.

Каты цудоўна бачаць ва ўмовах слабога асвятлення. За сятчаткай вока размяшчаецца асаблівы пласт — , які ў катоў, як і ў большасці жывёл, утрымлівае вялікую колькасць люмінесцэнтнага пігменту (tapetum lucidum). Функцыя тапетума ў адлюстраванні назад на сятчатку той часткі святла, якая праходзіць праз напаўпразрысты пласт святлоадчувальных клетак і якая без тапетума беззваротна гублялася б. Дзякуючы тапетуму і іншым механізмам, вачэй ката ў 7 разоў вышэй, чым у чалавека, і каты могуць добра бачыць нават пры слабым асвятленні, але пры яркім святле яны бачаць горш за чалавека. З-за інтэнсіўнай пігментацыі тапетума каціныя вочы пры іх асвятленні ў цемры свецяцца жоўта-зялёным. Пігментацыя тапетума цесна звязана з пігментацыяй радужнай абалонкі. У блакітнавокіх катоў (таксама як і ў сабак), незалежна ад колеру поўсці, тапетум пігментаваны слаба і іх зрэнкі адсвечваюць чырвоным колерам і менш ярка — як у чалавека (tapetum nigrum). Гэта дазваляе выказаць дапушчэнне, што начны зрок блакітнавокіх катоў такі ж слабы, як у чалавека. Кацяняты нараджаюцца блакітнавокімі, значыцца, са слаба пігментаванай радужнай абалонкай і, адпаведна, са слаба пігментаваным тапетумам. Прыблізна да 3-месячнага ўзросту, калі ў жаўтавокіх і зеленавокіх катоў радужная абалонка насычаецца пігментам, пігментуецца і тапетум. Адценне свячэння зрэнак таксама залежыць ад вугла падзення святла, бо пігментацыя тапетума зніжаецца па кірунку ад задняй сценкі вочнага яблыка да пярэдняй і яго адценне змяняецца градыентам: жоўта-зялёны, бірузовы, блакітны, сіні, фіялетавы, чырвоны, чорны. Але пры франтальным ракурсе ў катоў з добра пігментаванай радужнай абалонкай зрэнкі свецяцца жоўта-зялёным колерам.

Насуперак пашыранай памылцы, у абсалютнай цемры каты бачыць не могуць.

Каб зменшыць светлавы паток на сятчатцы пры яркім асвятленні, кацінага вока можа змяняць форму. Прытым яна не круглая, як у чалавека, а вертыкальна-авальная аж да шчылінападобнай, бо радужная абалонка сціскаецца з дапамогай цяглічных валокнаў нераўнамерна; такія ж здольнасці маюць вочы ў ліс, якія адносяцца да сямейства сабачых. Радужная абалонка служыць , рэгулюючы колькасць святла, што праходзіць унутр вачэй.

Слых

Орган слыху свойскага ката дзеліцца на тры аддзелы — , сярэдняе вуха і ўнутранае вуха, адкуль імпульсы паступаюць у цэнтры слыху ў цэфалічным мозгу.

Каты валодаюць скіраваным слыхам, г. зн. шумы сартуюцца паводле кірунку. Каты могуць рухаць у бок крыніцы гуку, прытым кожнай вушной ракавінай незалежна адна ад адной, таму кот можа сачыць адначасова за дзвюма крыніцамі гуку. Гэтымі рухамі кіруюць больш за дзясятак цягліц, дзякуючы чаму вушная ракавіна можа паварочвацца амаль на 180°. Пры гэтым кот мае здольнасць прасторавага слыху — можа распазнаць , яго выдаленне і , і на падставе гэтых даных вельмі акуратна ацэньваць месцазнаходжанне яго крыніцы. Слых катоў тае добра развіты, што яны могуць з заплюшчанымі вачамі арыентавацца ў прасторы на шоргат і піск і лавіць мышэй, якія прабягаюць міма; наш слых не можа так акуратна знайсці пазіцыю крыніцы шуму

Каты могуць успрымаць ультрагукавыя сігналы. Дыяпазон чутных гукаў у катоў яшчэ недастаткова вывучаны, паводле некаторых звестак, ён знаходзіцца паміж 45 Гц і 64 000 Гц, паводле іншых даходзіць да 100 000 Гц. У ката няма органа, які вырабляе ультрагук, таму каты не выкарыстоўваюць для камунікавання ультрагук, недаступны нашаму ўспрыманню, аднак яны здольныя чуць ультрагук, чым карыстаюцца падчас палявання, бо ультрагукавое камунікаванне грызуноў адбываецца ў прамежку 20—50 КГц, тым часам як каты здольныя чуць ультрагукі да 65—70 кГц. У вусе ката каля 13 тысяч успрымальных клетак, што трохі менш, чым у чалавека, аднак у ката каля 52 000 перадавальных нервовых канцоў у , а ў чалавека іх значна менш — 31 000.

Дотык

Датыкальныя функцыі ў катоў выконваюць асаблівыя тактыльныя (датыкальныя) валасінкі, размешчаныя з двух бакоў у чатыры рады над верхняй губой, над вачамі, пад падбародкам — вібрысы (вусы), а таксама адчувальныя валасінкі на хвасце, на ўнутраным і тыльным баку лап (запясцевыя валасінкі), на падушачках лап, паміж пальцаў, на кончыках вушэй і ў вушах. Ні ў якім разе няможна кату выдаляць вібрысы, бо гэтым ён фактычна страціць сваю «сістэму арыентацыі і навігацыі» ў прасторы. Доследным шляхам было выяўлена, што чым слабейшы зрок у ката, тым даўжэйшыя і таўсцейшыя вібрысы, а ў катоў, якія нарадзіліся з парушэннем зроку, вібрысы перавышаюць 8 см. Вібрысы таксама паказваюць настрой жывёлы: нахіленыя наперад вусы часта азначаюць цікаўнасць ці насцярогу, тым часам як пры агрэсіі кот прыціскае вусы да морды, хоць і залагоджаны кот варкочучы таксама прыціскае вусы да шчок.

Скурны дотык моцна развіты.

Нюх

У катоў моцна развіты , што тлумачыцца наяўнасцю ў іх добра развітай нюхальнай цыбуліны (англ.) ( і вялікай колькасці сэнсарных клетак нюхальнага эпітэлію насавой поласці. У катоў паверхня нюхальнага эпітэлію складае 5,8 см², што ўдвойчы больш, чым у чалавека, і толькі ў 1,7 разоў менш, чым у сярэдняй сабакі. Дзякуючы гэтаму у катоў прыблізна ў 14 разоў мацнейшы за чалавечы, што дазваляе ім адчуваць пахі, аб якіх чалавек нават не падазрае. У верхняй частцы поласці рота ў катоў размешчаны , які дазваляе ім адчуваць асабліва тонкія пахі пры вынюхванні. Пры гэтым кот прыадкрывае пашчу і ўцягвае вусны, збіраючы скуру на галаве ў адмысловую грымасу, дэманструючы т.зв. рэакцыю , вядомую таксама ў сабак, коней і некаторых іншых сысуноў.

Каты таксама вельмі адчувальныя да каціных ферамонаў, такіх, як 3-меркапта-3-метылбутан-1-ол, які ўтвараецца пры дэградацыі сінтэзаванай катамі амінакіслаты , якія яны выкарыстоўваюць для камунікавання паміж сабой, распырскваючы мачу і пазначаючы сваю тэрыторыю з дапамогай вылучэнняў з пахкіх залозаў. Пахкія залозы кацянят пачынаюць вырабляць пахкія рэчывы з узросту трох месяцаў. Таксама каты разам з экскрэментамі вылучаюць невялікую колькасць пахкай вадкасці з . Такія залозы ёсць ва ўсіх драпежных, у прыватнасці, у скунсаў яны выкарыстоўваюцца для самаабароны.

Успрыманне смаку

Каты добра арыентуюцца ў смаках, адрозніваюць кіслае, горкае і салёнае. Такая пераборлівасць абумоўлена, перадусім, добрым нюхам і развітымі смакавымі рэцэптарамі на языку. Доўгі час лічылася, што ў адрозненне ад большасці сысуноў каты не адчуваюць салодкае, бо адпаведны ген у іх пашкоджаны, аднак апошнія даследаванні аспрэчылі гэтую інфармацыю.

Вестыбулярны апарат

За пачуццё раўнавагі ў катоў адказвае добра развіты вестыбулярны апарат, размешчаны ва ўнутраным вусе. Каты могуць бязбоязна перасоўвацца па берагах дахаў, платах і суках дрэў. Падаючы яны могуць рэфлекторна прыняць у паветры становішча, патрэбнае для . Пры гэтым ролю стабілізатара выконвае вельмі рухомы хвост (у бясхвостых катоў стабілізатарам выступае ўсё цела). Дадатковым засцерагальным сродкам служыць рэфлекторнае расстаўленне лап убок, у выніку чаго паверхня цела ката павялічваецца, і спрацоўвае «эфект парашута». Аднак у выпадку падзення з вялікай вышыні (з вокнаў шматпавярховых дамоў) гэты рэфлекс не заўсёды спрацоўвае, і жывёла можа пабіцца, што злучана з эфектам «шоку» пры выпадзенні з акна. Пры падзенні з малой вышыні (з рук дзіцяці) часу на разварот можа быць недастаткова, і кот таксама можа траўмавацца. Як паказалі новыя даследаванні, пры падзенні з вялікай вышыні каты прызямляюцца не на лапы, а хутчэй на жывот. У 1976 годзе ветэрынарным лекарам з Нью-Ёрка Горданам Робінсанам быў апісаны так званы «вышынны сіндром катоў (англ.) (», паводле якога: «чым вышэйшы будынак, з якога зваліўся кот, тым менш пашкоджанняў атрымае жывёла. То-бок, як ні парадаксальна, 15-ы паверх бяспечнейшы за 2-гі». Матэматыкам Рычардам Мантгомеры была распрацавана тэорыя, што атрымала назву «тэарэмы кацінага падання (англ.) (», паводле якой, кот, які падае спінай уніз, перакульваецца спінай угару, нават калі кінетычны момант роўны нулю.

Размнажэнне

Спароўванне.

Каты з’яўляюцца жывёламі, значыцца, перыяды цечкі ў іх здараюцца некалькі разоў на год і доўжацца ад 4 да 7 дзён. У паўночных шыротах пачатак эстральнага цыкла выпадае на перыяд з лютага па красавік з наступным паўторам у ліпені-жніўні. Калі падчас першай цечкі не адбылося апладненне, праз 14—21 дзень цечка можа паўтарыцца. Каты ў шлюбны перыяд пачынаюць пазначаць сваю тэрыторыю. На стадыі праэструса котка жаласна муркае, трэцца мордай аб прадметы, іншых котак ці іншых жывёл у доме, пачынае качацца на спіне па падлозе. Пры з’яўленні ката на гэтай стадыі эструса котка можа чмыхнуць на яго і адагнаць ад сябе. Стадыя праэструса доўжыцца ад 12 гадзін да 3 дзён. Хоць праэструс назіраецца не ва ўсіх котак яўна. Стадыя эструса, калі котка гатова да спаравання, доўжыцца 4—7 дзён. На стадыі эструса котка пачынае гучна мяўкаць і клікаць ката. На гэтай стадыі коткі могуць ставіць пазнакі.

Авуляцыя адбываецца ў кошак у момант спаравання і патрабуе стымуляцыі. Таму апладненне ў катоў рэдка адбываецца падчас першага спаравання. Пры спараванні ў кошак часта адбываецца суперфекундацыя, г. зн. апладненне дзвюх яйцаклетак падчас аднаго перыяду цечкі, таму ў адным прыплодзе ў кацянят могуць быць розныя бацькі. Калі на стадыі эструса адбылася авуляцыя, то настае стадыя дыэструса, калі авуляцыя не адбудзецца, то настае стадыя інтэрэструса. Дыэструс доўжыцца 35—100 дзён, пасля чаго зноў настае стадыя прээструса і г.д. У паўночных шыротах з кастрычніка па студзень у свойскіх кошак доўжыцца стадыя анэструса — сексуальнага спакою.

Свойскія коткі выяўляюць першыя прыкметы цечкі ўжо ў 6—8-месячным узросце. Каты дасягаюць да 8—10 месяцаў. Каты і коткі захоўваюць здольнасць да спаравання ўсё жыццё, аднак у старых кошак роды могуць скончыцца гібеллю маці. Цяжарнасць у кошак доўжыцца 55—60 дзён, у прыплодзе звычайна ад трох да васьмі кацянят (у першародных — менш) памерам каля 12 см. Кацяняты нараджаюцца глухімі і сляпымі: здольнасць бачыць з’яўляецца на 5—10 дзень пасля родаў, а чуць кацяняты пачынаюць толькі ва ўзросце 9—11 дзён. Кармленне малаком у кошак канчаецца праз 8—10 тыдняў па нараджэнні кацянят, пасля чаго яны ўжо могуць харчавацца мясам.

Коткі лічацца ідэальнымі маці, але ніводная не будзе выходжваць хворую патомства, у такім разе яна кідае непаўнавартасных кацянят і ідзе з гнязда. Лічыцца, што каты, знайшоўшы гняздо з безабароннымі кацянятамі (калі маці-котка, напрыклад, на паляванні), душаць іх. Аднак такія паводзіны больш уласцівы бадзяжным і вясковым катам, у сітуацыі, калі невядомы бацька. Калі жывёлы ўтрымліваюцца ва ўмовах, калі ў патомства адзін вызначаны бацька, паводзіны ката зусім іншыя: ён з’яўляецца для сваіх нашчадкаў абаронцам і даглядае сваё патомства разам з коткай. Некаторыя каты могуць узяць на сябе абавязкі па доглядзе і абароне кацянят у выпадку гібелі маці-коткі.

Здароўе ката

Сярэдні век жыцця катоў складае 14 гадоў. Разам з тым, вядомы выпадак, калі кот па мянушцы дажыў да 38 гадоў. На студзень 2011 года самай старой лічылася кошка Люсі. Яна жыла ў брытанскай сям’і і адсвяткавала сваё 39-годдзе. Як расказаў гаспадар жывёлы Біл Томас, котка нарадзілася ў 1972 годзе. Прадстаўнікі Кнігі рэкордаў Гінэса афіцыйна прызналі, што Люсі — самая старая прадстаўніца свайго падвіду ў свеце.

Кастрацыя катоў і катоў спрыяльна адбіваецца на іх здароўі, бо ў катоў-кастратаў не можа развіцца рак насеннікаў, а ў стэрыльных катоў — ці , апроч таго і ў катоў і ў катоў зніжаецца рызыка захворвання ракам малочных залозаў. Стэрылізацыя катоў да першай з’яўляецца прафілактыкай раку малочнай залозы. Аднак кастрыраваныя каты часта пакутуюць ад мачакаменнай хваробы і схільныя да атлусцення. Ранняе пакладанне (ва ўзросце менш 8—9 месяцаў) можа прыводзіць да развіцця .

Век жыцця бяздомных катоў цяжка вызначыць дакладна. Аднак, згодна аднаму даследаванню, сярэдні ўзрост такіх жывёл складае 4,7 гадоў, пры тым, што частка бадзяжных катоў гіне яшчэ кацянятамі, хоць некаторыя могуць дажыць і да 10 гадоў. Ва ўмовах сучаснага горада бадзяжныя каты жывуць звычайна не больш за два гады, аднак у арганізаваных калоніях бадзяжныя стэрылізаваныя каты могуць жыць значна даўжэй. Па паведамленнях Брытанскага кацінага апякунскага фонду (British Cat Action Trust), самай старой з вядомых бадзяжных катоў было 19 гадоў. Самым старым бадзяжным катом быў 26-гадовы Марк, якім апекаваўся Дабрачынны саюз абароны катоў.

Хваробы катоў

У катоў могуць быць розныя праблемы са здароўем, уключаючы хваробы рознага характару, наяўнасць паразітаў, пашкоджанні і генетычныя расстройствы. Сярод кашэчых хвароб вылучаюць інфекцыйныя і ўнутраныя неінфекцыйныя, а таксама хірургічныя і акушэрска-гінекалагічныя. Асобную групу складаюць інвазійныя (паразітарныя) хваробы, да якіх ставяцца розныя . Паводле звестак спецыялістаў, у прыватнасці Каледжа ветэрынарнай медыцыны Корнэлскага ўніверсітэта, кішачныя паразіты з’яўляюцца агульнай праблемай здароўя ў катоў, 45 % катоў, зазвычай, заражаны гельмінтамі, такімі як Ollanulus tricuspis, Physaloptera, і Uncinaria, а таксама паразітычнымі пратыстамі — Giardia (), Isospora (какцыдый). Круглыя чарвякі Toxascaris leonina і па ацэнках спецыялістаў маюць пашыранасць ад 25 % да 75 %, а часцяком і вышэй, у кацянят. Некаторыя выгляды , якія заражаюць катоў, могуць выклікаць хваробы і ў людзей, калі не пільнавацца правіл гігіены.

Да найболей пашыраных захворванняў катоў адносяць: , , , , цукровы дыябет, таксаплазмоз і . Адным з найболей небяспечных захворванняў, якім можа інфекцыявацца і чалавек з’яўляецца таксаплазмоз. «Прафілактыка таксаплазмозу абцяжарана, бо меры супраць заражэння катоў і чалавека, цяжка прымяняць на практыцы. Жывёлы, якія палююць на мышэй ці атрымліваюць у рацыёне сырое мяса (25 % куплёнага мяса заражана таксаплазмозам), пэўна будуць інфекцыяванымі».

Каты, як і многія іншыя сысуны, могуць хварэць на шаленства, а таксама заразіць ім чалавека. Кату хвароба перадаецца праз укус хворай жывёлы (напрыклад, лісы). Інкубацыйны перыяд доўжыцца ад 2 да 24 тыдняў, але ў большасці выпадкаў сімптомы з’яўляюцца на 4—6 тыдні, жывёла гіне на 3—4 дзень іх праявы.

Прафілактычная вакцынацыя можа зменшыць рызыку захворвання на шаленства і іншыя інфекцыйныя хваробы катоў. Аднак, у апошні час спецыялісты прыйшлі да высновы, што праблему вакцынацыі катоў мае трэба яшчэ даследаваць. З аднаго боку, прафілактычная вакцынацыя катоў можа папярэдзіць многія з інфекцыйных хвароб, а таксама папераджае заражэнне небяспечнымі інфекцыямі гаспадара жывёлы і членаў яго сям’і. З іншага боку, было высветлена, што ў некаторых выпадках вакцынацыя, асабліва вакцынамі супраць віруса лейкаміі катоў і віруса шаленства, правацыруе захворванне катоў на саркому, таму прапануецца зменшыць да мінімуму вакцынацыю катоў.

Харчаванне

Каты — драпежныя жывёлы. У адрозненне ад сабачых — сабак, ваўкоў, шакалаў, ліс, каётаў (якія з’яўляюцца , у сілу чаго часта разбаўляюць жывёльную ежу расліннай і могуць лёгка рабіцца вегетарыянцамі), каты звычайна спажываюць толькі мясную ежу, да якой прыстасаваны іх стрававальны тракт. Перадусім, развітыя іклы дазваляюць разжоўваць ежу; доўгі і рухомы каціны язык мае па баках асаблівыя грудкі, якія дазваляюць аднімаць мяса ад шкілета ахвяры. Таксама гэтыя грудкі вылучаюць і дапамагаюць пры мыцці. Пры жванні галава ката апускаецца ў бок сківіцы, якой кот жве. Паколькі абодва жавальныя мускулы слаба развіты, кот часта змяняе бок сківіцы, якой жве.

Кішачнік у ката, як і ў шмат якіх , досыць кароткі і не перавышае ў даўжыню 1,8 м. Каціны страўнік выконвае функцыю стрававання, прытым кату трэба перыядычна чысціць яго ад часцінак ежы, якая не пераварваецца: костак, сухажылляў і ўласнай поўсці. Ачышчэнне страўніка забяспечваецца , гэта звычайны ахоўны рэфлекс, але таксама можа быць сімптомам хваробы. Пажадана для прадухілення закупоркі страўніка ката валасянымі шарыкамі даваць кату зялёную адмыслова прарошчаную пшаніцу.

Паўторна здзічэлыя каты, а таксама каты, якія маюць доступ за межы дома, харчуюцца дробнай здабычай, пераважна грызунамі і птушкамі. Нават каты, якім гаспадары даюць паўнавартаснае харчаванне, палююць на дробных сысуноў, птушак, амфібій, рэптылій, рыб і беспазваночных, калі маюць выхад за межы дома. Звычайна каты харчуюцца невялікімі порцыямі некалькі разоў на дзень..

Катоў нельга пазбаўляць мясной ежы, бо з расліннай ежы немагчыма сінтэзаваць усе патрэбныя ім амінакіслоты. Адно з найболей важных рэчываў для катоў — таўрын, адсутнасць якога ў рацыёне прыводзіць да пагаршэння здароўя і можа выклікаць слепату з-за дэградацыі цэнтральнай вобласці сятчаткі. Каровіна малако дрэнная крыніца таўрыну, акрамя таго, большасць катоў хварэюць на , а спажыванне малака прыводзіць да расстройства стрававання ў катоў.

Кату трэба , змешчаны ў жывёльнай ежы, бо, у адрозненне ад многіх іншых жывёл, кот не можа сінтэзаваць яго з бэта-каратыну (таксама называецца вітаміну А), — для гэтага трэба фермент, якога ў арганізме ката няма. Як і ва многіх іншых сысуноў, вітамін C сінтэзуецца ў арганізме ката з глюкозы.

Часам каты прыстасоўваюцца да некаторых відаў чалавечай ежы, аднак такая ежа шкодная для ката і можа справацыраваць рад хвароб (напрыклад, , ), а ўжыванне шакаладу, какавы, кавы можа нават прывесці да цяжкага атручвання і гібелі жывёлы.

Таксама некаторыя каты могуць есці ў нязначнай колькасці гародніну, садавіну, хлеб. Пажадана мець у рацыёне 1-2 чайныя лыжкі тварагу ці кефіру.

Для паляпшэння працы стрававальнай сістэмы і для таго, каб выклікаць рыготу, што ачышчае страўнік ад шэрсці, каты перыядычна глытаюць траву, лісце і маладыя парасткі раслін. Калі няма прыдатнай травы каты могуць аб’ядаць, напрыклад, пялёсткі руж. Часам, калі не стае у ежы, каты могуць есці зямлю.

У апошнія гады катоў, якія жывуць у дамах, часта кормяць адмысловым гатовым каціным кормам (англ.) (, што ўтрымлівае патрэбны дзённы рацыён бялкоў, вітамінаў, амінакіслот і мікраэлементаў, у залежнасці ад іх узросту, полу, вагі і здароўя. Нястачу мікраэлементаў можа пакрываць попел (фр.) ( (мінеральныя рэчывы, якія застаюцца пры спальванні 100 гр. корму), які з’яўляецца крыніцай магнію і звязаных з ім мінералаў, таму вытворцы кармоў дадаюць яго.

Гігіена

Каты вельмі ахайныя. Яны мыюцца, вылізваючы сваю поўсць, не менш дзесяці разоў на дзень. Ахайнасць з’яўляецца ва ўсіх каціных: чысціня цела трэба пры паляванні, каб ахвяра не магла ўчуць драпежніка. Каты часта любяць вылізваць сваіх суродзічаў і чалавека, аднак кампаненты іх сліны выклікаюць у некаторых людзей алергію. Многія каты часта адрыгаюць трыхабезаар (руск.) ( — поўсць, што сабралася ў страўніку ад вылізвання. Даўгашэрсныя каты часцей так робяць, чым караткашэрсныя. Прафілактыка ўтварэння трыхабезаараў палягае ў кармленні ката спецыяльнымі кармамі і лекамі, што спрыяюць вывядзенню поўсці са страўніка праз дэфекацыю.

Каты часта даглядаюць свае кіпцюры. У звычайных умовах задоўгія кіпцюры зразаюцца, бо кот лезе на дрэвы і бегае, а потым верхні, стары адмерлы здымаецца з кіпцюра пустой абалонкай. У няволі кот вострыць кіпцюры аб прадметы побач. У некаторых выпадках кіпцюры трэба стрыгчы, але пры гэтым важна не закрануць пульпу — , якая даходзіць практычна да кончыка кіпцюра.

Пры пэўных умовах урач можа рэкамендаваць выдаленне кіпцюроў — аніхэктамію (англ.) ( — ці аперацыю па падразанні сухажылля пальцавага згінальніка, адмысловага механізма для ўцягвання і выпускання кіпцюроў (). Аперацыі забаронены ў многіх еўрапейскіх краінах у рамках Еўрапейскай канвенцыі па абароне праў жывёл-кампаньёнаў (англ.) (. Паводле правіл усіх міжнародных феліналагічных арганізацый, каты з выдаленымі кіпцюрамі не дапушчаюцца да ўдзелу ў выстаўках катоў.

Некаторыя каты самі ці з дапамогай чалавека прывучаюцца хадзіць на ўнітаз.

Псіхалогія

Некаторыя расліны, прыкладам ці каціная мята, вылучаюць рэчывы, якія звычайна аказваюць на катоў (на кошак меней) уплыў, блізкі да наркатычнага. Зрэшты, не ўсе каты рэагуюць на іх пах, і не на ўсіх катоў яны робяць аднолькавы ўплыў. У некаторых катоў валерыяна можа выклікаць атручванне.

Кацяня, сфатаграфаванае ў дождж ля акна.

Як і астатнія плацэнтарныя, кот мае выразную схільнасць да набыцця ўмоўных рэфлексаў і добра паддаецца асобным выглядам , напрыклад, карыстацца стандартным унітазам. Было даказана, што каты навучаюцца метадам проб і памылак, пасярэдніцтвам назірання і імітацыі. Каты захоўваюць інфармацыю даўжэй, чым сабакі. На працягу аднаго эксперыменту было выяўлена, што каты маюць глядзельную памяць, параўнальную з глядзельнай памяццю малпаў. У іншым эксперыменце па вызначэнні здольнасцей кароткатэрміновай рабочай памяці сабакі паказалі лепшы час (на 60 с), чым каты. Каты, перад якімі ставілі па чарзе простыя і складаныя заданні, хутчэй развязвалі складаныя заданні, чым каты, перад якімі ставілі толькі складаныя заданні. Так, адзін кот, перад якім ставілі для рашэння толькі складаныя заданні, так і не навучыўся развязваць ніякіх, нягледзячы на 600 спроб. Калі катам даваць для выканання толькі складаныя заданні, з чым каты не могуць сутыкацца ў прыродзе, дык яны губляюць матывацыю.

Асаблівасці паводзін

Каты захоўваюць энергію з дапамогай сну ў большай меры, чым большасць жывёл. Працягласць сну ў суткі складае 12—16 гадзін. Некаторыя каты спяць па 20 гадзін у суткі, але сярэдняя працягласць сну складае 13—14 гадзін у суткі. Падчас сну ў катоў перыядычна настае , якая суправаджаецца быстрымі рухамі вачэй і скарачэннем мускулаў, што сведчыць пра тое, што каты ўмеюць сніць сны. Доўгая працягласць сну катоў таксама звязана з тым, што ў звыклым для чалавека разуменні, яны зусім не спяць, а хутчэй дрэмлюць. Ува сне ў іх практычна не зніжаюць сваёй актыўнасці органы пачуццяў (акрамя зроку), і каты працягваюць сачыць за сітуацыяй вакол.

Сістэма знакаў і самавыяўленне ў паводзінах

Запіс кацінага мяўкання

Праблемы з праслухоўваннем? .

Свойскія каты выкарыстоўваюць шмат размаітых гукавых сігналаў для камунікавання, уключаючы некалькі розных відаў мяўкання, , шыпенне, завыванне, свіст, бурчанне і іншыя.

У залежнасці ад значэння інтанацыя мяўкання змяняецца. Каты звычайна мяўкаюць для таго, каб прыцягнуць увагу чалавека (напрыклад, для таго, каб пакармілі ці пагулялі). У Англіі мяўканне ката перадаюць як «міу», у Японіі — як «». Таксама мяўканне ката можа азначаць вітанне ці адчуванне хваробы. Некаторыя каты вельмі гаманкія, іншыя ж рэдка падаюць голас. Каты могуць надаваць свайму голасу каля сотні розных інтанацый (сабакі, да прыкладу, толькі каля дзесяці). Некаторыя вельмі рэзкія і непрыемныя для чалавечага слыху: асабліва ў часе баёў паміж катамі за самку ці ў часе спаравання. Разам з тым для зносін паміж сабой каты рэдка мяўкаюць, затое маюць зносіны праз сістэму знакаў, якая мае шырокі дыяпазон гукаў, рухаў цела, паглядаў.

Кацяняты пры нараджэнні выдаюць тонкі піск, прытым вядома, што звычайна кацяняты клічуць маці ультрагукавымі сігналамі. Некаторыя дарослыя каты, асабліва тыя, хто рэдка трэніруе свой голас, могуць таксама выдаваць піск замест мяўкання.

Як і іншыя , свойскія каты могуць варкатаць (інакш кажучы, «курняўкаць» ці «муркаць») — гэта звычайна азначае, што жывёла задаволена. Каты часта варкочуць сярод суродзічаў: калі кот сустракае сваіх кацянят. Да нядаўніх пор высоўваліся розныя тэорыі пра тое, як варкочуць каты: біццё крыві аб аорту, ваганні звязак пры ўдыху і выдыху ці ваганні ў саміх лёгкіх. Сёння лічыцца, што варкатанне — вынік рытмічных ваганняў у кацінай гартані. Каты могуць мяўкаць і варкатаць адначасна; зрэшты, гэта характэрна толькі для гаманкіх асобін. У дадатак да варкатання давольны кот можа напалову прыжмурыць вочы. Вядома, што каты могуць варкатаць для самазаспакаення. Часам варкатанне можа быць прыкметай хваробы ў ката, напрыклад пры хваробе сэрца, калі кот «расказвае» гаспадару пра сваю хваробу.

У стане спалоху і агрэсіі каты могуць чмыхаць, шыпець ці ў рэдкіх выпадках выць. Пры гэтым жывёла звычайна выгінае спіну і хвост, узнімае дыбам поўсць і прыціскае вушы да галавы. Некаторыя каты і кошкі могуць выдаваць пагрозлівы рык, які нагадвае сабачы, што служыць прыкметай надзвычайнага гневу і раздражнення.

Каты таксама могуць выдаваць адрывістае «цвырканне» пры назіранні за здабычай або для выражэння зацікаўленасці да нечага пры стасунках з людзьмі. Часам гэты гук бывае звернуты да недасягальнай здабычы, і невядома, ці з’яўляецца ён гукам пагрозы, выразам прыкрасці ці спробай пераймаць птушыныя спевы. Аднак такія гукі характэрныя хутчэй для паўторна здзічэлых катоў, якія жывуць калоніямі. Такія гукі выдаюць, напрыклад, курыльскія бабтэйлы і анаталійскія каты, таму ім далі мянушку «цвыркуны». У некаторых навукова-папулярных відэа сцвярджаецца, што гэтыя гукі з’яўляюцца вынікам перабольшанага сківічнага рэфлексу (то-бок кот загадзя спрабуе рабіць рухі сківіцай, нібы здабыча ўжо ў ягонай пашчы).

Хвост таксама важны выяўленчы сродак: спакойны загорнуты вакол цела ці высока падняты хвост азначае міралюбівы настрой. Кот можа падрыгваць кончыкам хваста ў выпадку ўзрушанасці ці зацікаўленасці. У стане злосці хвост ката пачынае біцца.

Калі кот лашчыцца, задаволены, ён можа рабіць па чарзе паступальныя рухі пярэднімі лапамі, выпускаючы і ўцягваючы кіпцюры. Гэты рух завецца «малочная хада» — такім рухам кацяняты стымулююць вылучэнне малака з матчыных саскоў. Часам «малочная хада» суправаджаецца выразным прыцмокваннем ката. Некаторыя каты здзяйсняюць «малочную хаду», калі іх лашчаць, іншыя могуць рабіць гэта самастойна, уткнуўшыся мордай у пухнатую рэч, але ў любым разе гэта значыць, што кот вельмі задаволены. У некаторых катоў можна справакаваць «малочную хаду» перайманнем з дапамогай уласных пальцаў кісці — калі кот у спрыяльным духу, ён можа адказаць узаемным рухам. «Малочная хада», зазвычай, суправаджаецца варкатаннем. Акрамя гэтага, калі кот спіць, выцягнуўшыся і раскінуўшы лапы, то пры пагладжванні многа якія каты выцягваюцца яшчэ мацней, выпускаючы пры гэтым кіпцюры і часам выдаючы гукі, падобныя на варкатанне. Аднак варкатанне само па сабе не заўсёды азначае, што кот задаволены.

Паляванне

Свойскіх катоў часта завуць дасканалымі драпежнікамі. Гэты від вельмі лёгка прыстасоўваецца да зменлівага навакольнага асяроддзя і мае добры зрок, яны — умелыя паляўнічыя. Як паказалі даследаванні, якімі былі ахоплены як каты, якія жывуць у доме, так і бадзяжныя, у сярэднім адзін кот на працягу аднаго года ловіць 57 дробных жывёл. Дагэтуль каты лічацца лепшым сродкам барацьбы з грызунамі, пра што сведчыць гісторыя знакамітага брытанскага ката , які афіцыйна быў на службе пры рэзідэнцыі прэм’ер-міністра Вялікабрытаніі. На пацукоў каты палююць рэдка. Шэрыя пацукі, якія прыйшлі ў Еўропу з Азіі, адрозніваюцца буйным памерам, агрэсіўнасцю і спрытам, таму большасць катоў іх баіцца. Тым не менш, ёсць каты — прызнаныя пацукаловы.

У адрозненне ад ільвоў, якія жывуць і палююць у , каты палююць адны і ніколі не палююць групамі, з выняткам паляўнічых гульняў кацянят і кошкі-маці. У адрозненне ад сабак і ваўкоў, якім трэба падтрымліваць моцны пах свайго цела, каб паляваць разам, каты ўвесь час вылізваюць сваю поўсць для таго, каб не спудзіць сваім пахам здабычу. Кожны кот кантралюе сваю тэрыторыю: актыўныя самцы заваёўваюць вялікую тэрыторыю. На вёсцы пад кантролем жывёлы знаходзіцца ўвесь гаспадарскі двор. Тым не менш заўсёды існуе «нейтральная тэрыторыя», на якой каты могуць сустрэцца без канфлікту і агрэсіі. Аднак з кантраляванай тэрыторыі кот наважна праганяе прыхадняў, пры гэтым сваю тэрыторыю бароняць не толькі самцы, але і самкі. Галодны кот адразу кідаецца на забітую здабычу і з’ядае яе; або кот гуляе са здабычай, перад тым, як з’есці: падкідвае яе, ловіць, суправаджаючы «рытуал» скокамі. Кот звычайна есць здабычу ў хованцы: дробных жывёл есць са скурай і поўсцю, буйных птушак спачатку абскубае, выплёўваючы пёры, што засядаюць у роце.

Усяго ў лік ахвяр катоў уваходзіць каля тысячы розных відаў, тым часам як вялікія каты (львы, тыгры і г.д.) палююць толькі на буйных сысуноў. Вынятак складае леапард, які часта палюе на зайцоў і нават дробных грызуноў. Тактычныя прыёмы падчас палявання ў катоў такія самыя, як у тыграў і леапардаў: кот цікуе ахвяру і атакуе раптоўным скокам, імкнецца папасці доўгімі ікламі ў шыю, наносе смяротны ўдар па , ці, пашкоджвае , выклікаючы асфіксію. Акрамя таго, каты ўмеюць пярэднімі лапамі лавіць рыбу ў праточнай вадзе. Калі ўсё ўдала, каты (і нават маленькія кацяняты, якія бачаць рыбу ўпершыню ў жыцці) кусаюць рыбу за галаву і ядуць пасля таго, як яна перастае біцца.


Кот у засадзе	Кот злавіў дзятла	Кот злавіў мыш	Кот пасля палявання

Гульня

У хатніх умовах каты любяць гуляць з невялікімі прадметамі: мячыкамі, палачкамі, скамечанай паперай, адмысловымі цацкамі. Нярэдка катоў вабяць падвешаныя прадметы, бо яны рухаюцца ў паветры, чым імітуецца паляванне ката на птушак. Асабліва схільныя да гульняў кацяняты, у якіх ужо ёсць паляўнічыя інстынкты, але яшчэ няма навыкаў палявання і дакладнай каардынацыі рухаў. Свойскія каты гуляюць у любым узросце, але кацяняты бываюць значна больш гуллівымі за вялікіх катоў, і могуць гуляць з любым прадметам: са званочкам, з шарыкам, што коціцца па падлозе, аборкай, тэлефонным провадам, нават са сваім хвастом і г.д. Любоў катоў да гульняў тлумачыцца з’явай неатэніі (дзяціннасці), што абумоўлена самім працэсам прыручэння ката. На найранейшых стадыях прыручэння чалавек адбіраў жывёл з прыкметамі неатэніі, калі ювенільныя (інфантыльныя) характарыстыкі пераважаюць над сталымі, у прыватнасці ў паводзінах, што спрыяе залежнасці ад чалавека.

Стасункі з іншымі жывёламі

Каты, якія жывуць у доме, могуць мірна суіснаваць як з іншымі катамі, так і з іншай свойскай жывёлай і жывёламі-кампаньёнамі, якія ў прыродзе з’яўляюцца іх ахвярамі. Так, калі да кацяняці ва ўзросце некалькіх тыдняў прынесці мыш, яны могуць на доўгі час захоўваць сяброўскія адносіны, аднак заўсёды існуе небяспека, што ў часе сумесных гульняў можа спрацаваць паляўнічы інстынкт. Вельмі рэдка куры на вясковым двары робяцца іх ахвярамі, калі куратнік і двор уваходзяць у тэрыторыю ката, бо ён ахоўвае гэту тэрыторыю ад іншых катоў і дробных драпежнікаў.

Цяжкія стасункі катоў і прыручаных сабак абумоўлены паляўнічымі інстынктамі: кожны сабака бачыць у каце, калі той уцякае, аб’ект пераследу і гоніць яго, пакуль не нагоніць ці кот не ўцячэ, часцей залезшы на недаступны прадмет. Вартаўнічыя і ваенныя сабакі часта забіваюць катоў; забіваюць катоў і бадзяжныя сабакі, але прычына гэтага застаецца невядомай — бадзяжныя сабакі забіваюць катоў нават без патрэбы ў ежы.

Свойскія каты, як і любыя драпежнікі, могуць нанесці сур’ёзную шкоду эндэмічным экасістэмам, асабліва калі каты былі інтрадукаваны (завезены) адносна нядаўна, і іншыя віды яшчэ не прыстасаваліся да іх. Паводле аспрэчанай у наш час легенды, у 1894 годзе кот наглядчыка маяка на ля берагоў Новай Зеландыі адзін знішчыў усю папуляцыю нелятучага .

Для змяншэння шкоды ад свойскіх катоў-паляўнічых выкарыстоўваецца на нашыйнік.

Стасункі з чалавекам

«*Вялікая Прынцэса Магдалена*» (з катом пароды )

З’яўляючыся адной з самых папулярных жывёл-кампаньёнаў, кот знаходзіцца ў пастаянных дачыненнях з чалавекам, які ўплывае на паводзіны ката. Але нягледзячы на гэта, каты ўспрымаюць навакольны свет інтуітыўна і любяць рабіць усё па-свойму.

Як і некаторыя іншыя , каты і людзі маюць мутуалістычныя дачыненні. Нягледзячы на тое, што каты даўно жывуць поруч з чалавекам, ступень іх прыручэння з’яўляецца прадметам спрэчкі. Спачатку дзікая жывёла знайшла адносна бяспечнае існаванне ў чалавечым селішчы ў абмен на тое, што кот знішчаў пацукоў і мышэй у збожжасховішчах. У адрозненне ад сабак, якія таксама могуць знішчаць грызуноў, кату не трэба гародніна, садавіна і іншая раслінная ежа. У сельскай мясцовасці некаторыя каты могуць нават выступаць у ролі пастухоў.

Часта людзі трымаюць катоў у хаце і часам клапоцяцца пра іх, як пра маленькіх дзяцей. Да людзей каты лёгка прывязваюцца. Калі кот вельмі прывязаны да свайго гаспадара, ён можа пераняць некаторыя чалавечыя звычкі: лажыцца пад коўдру ў пасцель да гаспадара і т.п. Некаторыя каты могуць нават імітаваць інтанацыі чалавечага голасу; гэтымі гукамі яны могуць апавяшчаць гаспадара пра свае патрэбы. Многія ўладальнікі катоў адрозніваюцца фанатычнай прыхільнасцю да сваіх гадаванцаў, як ёсць і каты, бязмежна прывязаныя да гаспадара.

Каты могуць выяўляць пачуцці і эмоцыі праз і пагляд. Методык апазнання падобных мімічных значэнняў яшчэ няма. Зазвычай, каты горш, чым сабакі, паддаюцца дрэсуры, аднак многія аматары катоў вучаць сваіх гадунцоў розным штукам, напрыклад, скокам па камандзе. Каты часта выступаюць у цырку.

З-за малых памераў, у большасці выпадкаў, каты не ўяўляюць небяспекі для чалавека, за выняткам алергіі ці інфекцыі (часам шаленства), якая трапляе праз разадраную скуру ці са слінай пры ўкусах. З небяспечных для чалавека інфекцый можна назваць таксаплазмоз, якім кот можа заразіцца ад мышэй і пацукоў.

Алергія на ферменты, што змяшчаюцца ў кацінай сліне, найчасцейшая прычына, па якой людзі не могуць трымаць катоў. Для зніжэння эфекту ад уплыву кацінай сліны ветэрынары рэкамендуюць штодня вычэсваць ката і купаць раз на шэсць тыдняў. Таксама дапамагаюць частае прыбіранне ў доме і ўстаноўка паветраачышчальніка.

Пры гульні з чалавекам добра выхаваныя каты звычайна ўцягваюць кіпцюры і дакранаюцца да чалавека толькі падушачкамі лап, аднак часам пры гульні кот можа ненаўмысна выпусціць кіпцюры і нанесці пашкоджанне скуры чалавека. Драпіны ад кіпцюроў могуць лёгка запаліцца, асабліва калі каты маюць доступ на вуліцу, і ў асобных выпадках прывесці да так званай (). Таму нанесеныя катом драпіны патрабуюць неадкладнай апрацоўкі дэзінфектарам.

Генетыка ката

Свойскі кот і яго найбліжэйшы дзікі продак з’яўляюцца дыплоіднымі арганізмамі і маюць 38 храмасом і каля 20 000 генаў. У катоў было выяўлена 250 спадчынных генетычных расстройстваў, многа з якіх падобны з чалавечымі. Высокі ровень падабенства ў метабалізме сысуноў дазваляе дыягнаставаць гэтыя спадчынныя хваробы катоў генетычнымі тэстамі, якія былі спачатку атрыманы для дыягнаставання спадчынных хвароб чалавека, а таксама выкарыстаць катоў у даследаваннях чалавечых хвароб.

Найболей вывучанымі з’яўляюцца гены . , што вызначае чырвонае і чорнае фарбаванне ў катоў, знаходзіцца ў жаночай палавой храмасоме X, таму каты чырвонай афарбоўкі (XX) сустракаюцца радзей, чым коткі чырвонай афарбоўкі (XY), а чарапахавай (чырвона-чорнай ці крэмава-блакітнай) афарбоўкі бываюць толькі коткі, але не каты (дагэтуль было апісана некалькі выпадкаў трохкаляровых катоў, чарапахавая афарбоўка якіх была абумоўлена наборам палавых храмасом ХХУ).

Афарбоўкі свойскіх катоў

Паняцце «афарбоўка поўсці ката» яднае як сам колер поўсці жывёлы, так і «малюнак» з палос ці плям. У пярэстых катоў, на шэрсным покрыве якіх знаходзяцца неафарбаваныя плямы белага колеру, адрозніваюць і суадносіны размяшчэння белых і каляровых плям. Таксама паняцце афарбоўкі апісвае ступень афарбаванасці кожнага асобнага воласа поўсці ката. Акрамя таго вылучаюцца каты з рознымі формамі альбінізму, што адлюстроўваецца на афарбаванасці шэрснага покрыва і таксама ахапляецца паняццем афарбоўкі.

Афарбоўка ката вызначаецца наборам генаў, ад якіх залежыць колькасць і тып ў поўсці.

Па афарбоўцы каты дзеляцца на::

Табі — напамінае афарбоўку дзікіх катоў. Сустракаецца ў выглядзе вузкіх палос, дробных плям па ўсім целе ці асаблівага малюнку. Сярод гэтай групы афарбовак катоў вылучаюць: абісінскі табі, табі-макрэль (ён жа тыгровы), плямісты табі і мармуровы (класічны) табі афарбоўкі.
Аднаколерная ці інакш суцэльная афарбоўка, калі колер поўсці аднолькавы па ўсім целе ката.
Дымчастая афарбоўка, калі афарбаваныя толькі кончыкі валасоў поўсці. Афарбоўка ката называецца шыншылавай, калі ў яго афарбавана 1/8 воласа.
Каларпойнт (ці англ.: colour — колер і point — пляма) ці інакш акрамеланічныя афарбоўкі. Для гэтай групы афарбовак характэрныя слаба афарбаванае, светлае (ад белага да крэмавага) цела і цямнейшыя лапы, хвост, морда і вушы. Для сіямскай афарбоўкі характэрныя ярка блакітныя, кобальтавага колеру вочы, а ў катоў бурманскай афарбоўкі вочы жоўтага колеру.
Двуколерныя — на шэрсным покрыве па ўсім целе на белым фоне знаходзяцца афарбаваныя плямы без пэўных суадносін.
Рыска — кот размаляваны спалучэннямі чорнага, белага і рудага (крэмавага) колераў. Такія каты, зазвычай, заўсёды з’яўляюцца самкамі, бо гэта афарбоўка з’яўляецца вынікам ў генатыпе самак. Наяўнасць такой афарбоўкі ў ката-самца сведчыць пра генетычныя парушэнні. Таксама лічыцца, што такія каты бясплодныя. На сённяшні дзень вядомы адзін кот, ад якога нарадзілася кацяня. Аднак пры медычным абследаванні ў ката была выяўлена тэратазоаспермія (англ.) (, якая з’яўляецца прычынай бясплоднасці.

Белая афарбоўка ў катоў і глухата

Сярод катоў цалкам белай афарбоўкі сустракаюцца каты з блакітнымі вачамі ці каты. Прычына гэтага ў наяўнасці ў генатыпе ката дамінантнага эпістатычнага гена W. Такія каты з імавернасцю 40 % нараджаюцца глухімі. Гэта тлумачыцца тым, што пад уплывам гена дамінантнага эпістатычнай афарбоўкі W у цалкам белых катоў адбываецца дэгенерацыя . Глухата можа быць на абодва вухі (тады кот будзе цалкам глухім) ці можа быць аднабаковай (тады кот будзе чуць). Каля 5 % усіх катоў маюць белую афарбоўку, сярод цалкам белых неблакітнавокіх катоў 17—22 % нараджаюцца глухімі. Сярод цалкам белых катоў колькасць глухіх катоў узрастае да 40 %, калі ў ката адно вока блакітнае, і да 65-85 %, калі ў цалкам белага ката абодва вокі блакітныя. Некаторыя белыя каты глухія толькі на адно вуха, пры тым, што глухата ў цалкам белага ката бывае з боку блакітнага вока. Глухія каты нармальна жывуць у хатніх умовах, і нават могуць мець нармальнае патомства, аднак у дзікай папуляцыі або на вуліцы такія жывёлы рэдка выжываюць. У аматарскай феліналогіі глухата лічыцца заганай, таму глухія каты выключаюцца з праграм развядзення. Часам белая афарбоўка з’яўляецца вызначальнай прыкметай пароды. Напрыклад, да 1978 года феліналагічныя арганізацыі не прызнавалі паўнавартаснымі прадстаўнікамі пароды катоў нябелай афарбоўкі.

Пароды свойскіх катоў

Пародзістымі лічацца каты, якія валодаюць пэўнымі рысамі ці ўласцівасцямі адной з зарэгістраваных , якая прызнаецца адной з феліналагічных арганізацый. Розныя феліналагічныя арганізацыі прызнаюць розную колькасць парод катоў. Так, Livre Officiel des Origines Félines прызнае 74 пароды катоў, The Governing Council of the Cat Fancy — 35, Cat Fanciers’ Association — 50, The Cat Association — 63, World Cat Federation — 62, а Fédération Internationale Féline — 42. Кожная феліналагічная арганізацыя мае сваё ўяўленне пра прызнаную ёю пароду, што замацавана ў адмысловым апісанні, якое завецца стандартам пароды. Зазвычай, у ката ёсць радавод, выдадзены феліналагічным клубам, які пацвярджае прыналежнасць жывёлы да нейкай пэўнай пароды і яе адпаведнасць стандарту пароды. Сярод агульнага ліку катоў — менш за адзін адсотак пародзістых, яны могуць браць удзел у выстаўках катоў — паказах-спаборніцтвах па выстаўных класах. Беспародныя каты таксама могуць браць удзел у выстаўках, але па класе хатніх улюбёнцаў. Забараняюцца спалучэнні катоў адной пароды з катамі іншай пароды (аўткросы), з выняткам тых парод, працэс утварэння якіх яшчэ не завершаны.

Разнастайнасць парод свойскага ката — вынік шматгадовай і, у меншай ступені, выпадковых генетычных мутацый. Напрыклад, на пачатковых этапах фарміравання пароды быў створаны ў выніку скрыжавання даўгашэрснай персідскай і пароды, а такія пароды, як бясхвосты або каратканогі , з’яўляюцца вынікам генетычных мутацый. Пароды так званых «голых катоў», такіх як , , , таксама з’явіліся ў выніку генетычных мутацый, замацаваных гадамі селекцыі. Па статыстыцы, бясшэрсныя кацяняты нараджаюцца адзін раз у некалькі гадоў. Напрыклад, сучасная папуляцыя канадскіх сфінксаў паходзіць ад кацянят беспрытульнай кошкі, якія з’явіліся ў 1976 г. бярэ пачатак ад кошкі Варвары, знойдзенай на вуліцы ў Растове-на-Доне. У адрозненне ад канадскага сфінкса, механізм унаследавання бясшэрснасці ў данскога сфінкса дамінантны. Пры стварэнні бясшэрснай выкарыстоўваліся каты наступных парод: данскі сфінкс, петэрболд, арыентальная, скоціш-фолд, персідская. Некаторыя пароды катоў, такія як ці , лічацца натуральнымі ці першабытнымі пародамі свойскага ката, бо былі выведзены на аснове катоў ізаляваных папуляцый з раёнаў іх паходжання.

Ёсць таксама пароды катоў, якія характарызуюцца пэўнай мутацыяй генаў. Так, напрыклад, для парод , і характэрна кучаравая поўсць, для парод , , курыльскі бабтэйл і — кароткі хвост у форме пампона. Шатландскі віславухі кот мае вушы, загнутыя к пераду і ўніз. А амерыканскі кёрл адрозніваецца тым, што ў яго вушы загнуты к заду.

Некаторыя пароды (як ці ), якія з’яўляюцца свойскага і дробных дзікіх катоў, з’явіліся ў выніку спаравання свойскага ката з асобінай аднаго з дзікіх відаў. Гібрыды свойскага ката адрозніваюцца тым, што каты, якія з’яўляюцца гібрыдамі першых 3-5 пакаленняў, не маюць нашчадкаў. Парода бенгальскі кот выведзена шляхам скрыжавання дзікага і свойскага. Парода свойскіх катоў з’яўляецца вынікам скрыжавання сервала і свойскага ката.


Выстаўка катоў у Крыштальным палацы, Лондан, 1903 г.	Судзейства на выстаўцы катоў (Амерыканскі кёрл)	Выстаўка катоў, 2007 г.

Феліналагічныя арганізацыі

Асноўнымі феліналагічнымі арганізацыямі, што складаюць спісы парод катоў, праводзяць міжнародныя выстаўкі і займаюцца вывядзеннем новых парод, з’яўляюцца:

FIFe (Міжнародная федэрацыя катоў);
CFA ();
ICU ();
TICA ();

WCF (Сусветная федэрацыя катоў);
МФА ();
WACC ().

Асяроддзе жыцця

Котка па мянушцы **Індыя** слухае ігру на раялі ва ўнутраных пакоях Белага дома.

Асяроддзем жыцця ката, як свойскай жывёлы, з’яўляецца жыллё чалавека. У залежнасці ад умоў утрымання, абраных для ката гаспадаром, каты падзяляюцца на тых, якія ніколі не пакідаюць жыллё чалавека, і тых, якія маюць доступ за межы дома.

У паўночных шыротах свойскія каты любяць спаць, грэючыся пад косамі сонца, прытым пачынаюць адчуваць дыскамфорт, калі тэмпература паверхні скуры дасягае 52 °C. Разам з тым свойскія каты дрэнна пераносяць пастаянную спякоту, а цалкам белыя каты і каты з белымі вушамі схільныя да анкалагічных хвароб у большай ступені, чым іх цямнейшыя браты, таму ім небяспечна доўга быць на сонцы.

Каты добра пачуваюцца ў умераным клімаце, але не ўва ўсіх умовах — дрэнна пераносяць туман, дождж і снег. Большасць катоў не любяць купання ў вадзе, за выняткам катоў некаторых парод і папуляцый (напрыклад, і курыльскія бабтэйлы, ). Аднак цяглічны апарат ката робіць яго добрым плыўцом, а ўмее плаваць кожны кот, нават які ўпершыню патрапіў у ваду, бо палажэнне і рухі ката пры плаванні тыя, што і пры хадзе. Многія кацяняты любяць гуляць са струменьчыкамі вады, што цячэ з-пад крана, але нават ванскія каты, што любяць плаваць, робяць гэта ў плыткіх месцах і ў цёплай чыстай вадзе, хоць вядомыя выпадкі, калі ваны плавалі ў ванне ці ў невялікім басейне.

Паўторна здзічэлыя каты

Свойскія каты могуць існаваць у гарадской экасістэме без непасрэднага ўдзелу чалавека. Ва ўмовах горада бадзяжныя каты часта ўтвараюць цэлыя калоніі, у якіх патомства выхоўваецца разам. Вельмі часты спосаб — жыццё ў нейкай хованцы, непадалёк ад крыніцы ежы. У гарадах Беларусі каты часта ўладкоўваюцца ў падвалах дамоў. Кату цяжка выжываць у гарадскіх умовах, бо сутыкаюцца з нястачай ежы і бялку; асаблівую пагрозу для іх уяўляюць сабакі. Ва ўмовах горада кот рэдка аддаляецца ад асноўнага месца рассялення далей, чым на 200 метраў. Тым не менш, у многіх гарадах існуюць вялікія каціныя калоніі: у ліку найбуйнейшых — калонія ў рымскім Калізеі. На японскім востраве , дзе да нашых дзён захавалася не менш 10 цэркваў, прысвечаных катам, і 51 статуя катоў, а здзічэлых катоў больш як мясцовых жыхароў.

У наш час у Еўропе, Аўстраліі і ЗША існуюць праграмы па рэгуляванні колькасці паўторна здзічэлых катоў метадам адлову, стэрылізацыі, вакцынацыі і наступнага вяртання ў асяроддзе жыцця. Так, у ЗША існуе мноства арганізацый і добраахвотнікаў, якія адлоўліваюць паўторна здзічэлых катоў, ці пакладаюць іх, ад і шаленства, апрацоўваюць сродкамі ад паразітаў. Перад тым, як вярнуць жывёлу назад на вуліцу, ветэрынары падразаюць ёй кончык вуха ці робяць іншую пазнаку, каб не лавіць яе зноў. Так вызначаецца колькасць кацінай калоніі; катоў, якія жывуць у ёй рэгулярна кормяць.

Асабліва праблематычнае выжыванне на вуліцах гарадоў для пародзістых катоў, якія ніколі не былі на вуліцы. Каты, якія ніколі не выходзілі за межы чалавечага жытла, не маюць навыкаў паводзін у гэтых незнаёмых для іх умовах.

Пасля вынішчэння валачашчых катоў у гарадах назіраецца рэзкі ўзрост папуляцый пацукоў і мышэй. У Кіеве камісія мэрыі па пытаннях падтрымала петыцыю пра прызнанне валачашчых катоў часткай гарадской і іх абарону.

Каты ў гісторыі, рэлігіі і міфалогіі

Старажытны свет

Урадлівы паўмесяц і Кіпр

Рассяленне катоў з цэнтра прыручэння ў раёне Урадлівага паўмесяца звязана з рассяленнем старажытных земляробчых плямён, якія ў пошуках новых урадлівых зямель, перасяляючыся на новыя месцы, бралі з сабой прыручаныя віды раслін і жывёл, уключаючы ката. У 1983 годзе на Кіпры поруч з вёскай Шылаўракамбас было знойдзена пахаванне астанкаў чалавека і ката, дзікія віды якога ніколі не жылі на гэтым востраве. Мяркуючы па размяшчэнні рэшткаў, васьмімесячная жывёла была забіта і пахавана разам з гаспадаром. У Анатоліі былі знойдзены тэракотавыя статуэткі, датаваныя , у выглядзе жанчын, якія гулялі ці трымалі на руках, мяркуючы па плямістай афарбоўцы, дзіцяня леапарда ці ката такой жа афарбоўкі.

Старажытны Егіпет

Старажытнаегіпецкая статуэтка ката. Луўр

Першая пісьмовая згадка пра свойскіх катоў належыць да II тысячагоддзя да н.э., калі ў Старажытным Егіпце для аховы збожжасховішчаў ад грызуноў сталі шырока прымяняцца каты. У Старажытным Егіпце каты лічыліся ўвасабленнем багіні ўрадлівасці Баст і шанаваліся як святыя жывёлы; карай за забойства ката было пакаранне смерцю. Ёсць шмат статуэтак і выяў катоў гэтага перыяду. Часта каты тым жа спосабам, што і людзі — у XIX стагоддзі каля храма багіні Баст у было знойдзена самае вялікае пахаванне — каля 19 тон каціных мумій. Каты былі так папулярныя ў Старажытным Егіпце, што ў муміях кашэчай формы хавалі і іншых жывёл.

Рэнтгенаўскія даследаванні некаторых мумій паказалі, што ў жывёл была зламана шыя. Існуюць тэорыі пра тое, што каты прыносіліся ў ахвяру багіні Баст, аднак гэтая здагадка не даказана. Культ Баст захоўваўся ў Старажытным Егіпце аж да яго забароны ў 390 годзе. Ёсць здагадка, што спачатку культ бога быў звязаны з шанаваннем ката, які лічыўся абаронцам дома ад мышэй. кот шанаваўся старажытнымі егіпцянамі як персаніфікацыя вярхоўнага бога Ра. У 17-й частцы збору сакральных тэкстаў, «», бог сонца Ра выступае як «вялікі кот», які кожную ноч ваюе са змеем Апопам, увасабленнем сіл зла, цемры і хаосу, і на досвітку перамагае яго. Аднак не кожны чырвоны кот лічыўся святым. Для гэтай ролі жрацы храмаў адмыслова адбіралі катоў па радзе характэрных прыкмет. Лічылася, што душа бога ўсялялася ў звязаную з ім жывёлу, а пасля яго смерці перасялялася ў іншую жывёлу з адпаведнымі прыкметамі. Менавіта гэтым катам былі асаблівыя ўшанаванні, да іх былі прыстаўлены , жрыцы і слугі. Пасля смерці іх хавалі ў вялікіх каменных ці драўляных саркафагах, у якія змяшчалі ўпрыгожванні, амулеты і іншыя багатыя падарункі.

прывёў анекдот пра тое, што персы здабылі — егіпецкі горад-крэпасць — з-за пакланення старажытных егіпцян перад святымі катамі, авечкамі, ібісамі і сабакамі, калі ў персідскі цар Камбіс II войскі фараона . Персы змясцілі гэтых жывёл перад сваім войскам у выглядзе жывога шчыта, таму егіпцяне, каб не прычыніць шкоду гэтым святым жывёлам, не сталі абстрэльваць з лукаў персідскае войска. Бітва завяршылася поўным разгромам егіпцян.

Старажытны Рым

Лічыцца, што рымляне даведаліся пра катоў ад егіпцян, аднак каты заставаліся ў Старажытным Рыме даволі рэдкай свойскай жывёлай і шанаваліся перш за ўсё як лаўцы мышэй. Пазней рымляне пашырылі катоў па ўсёй Еўропе. Але магчыма, што яшчэ да з’яўлення Рымскай імперыі каты ўжо былі вядомыя ў Еўропе. Ёсць некаторыя сведчанні таго, што на Брытанскіх астравах каты жылі яшчэ ў канцы , магчыма, яны былі дастаўлены туды на караблях старажытных мараходаў.

Сярэднія вякі

Багіня Фрэя на калясніцы, запрэжанай двума катамі.

У вікінгаў кот быў святой жывёлай і ўвасабленнем багіні кахання і ўрадлівасці Фрэі. У Малодшай Эдзе Сноры Стурлусана Фрэя вандруе на калясніцы, запрэжанай двума катамі.

У сярэднявечнай Еўропе стаўленне да катоў было розным. У каталіцкіх краінах Еўропы кот лічыўся спадарожнікам ведзьмаў і ўвасабленнем нячыстай сілы. У Англіі катоў лічылі спадарожнікамі каралевы фей Маб. Таму катоў (асабліва чорных) жыўцом ці скідвалі са званіц. Знішчэнне катоў у Сярэднія вякі ўскосна выклікала эпідэміі чумы, бо вынішчаць пацукоў і іншых грызуноў-пераносчыкаў чумы ўжо амаль не было каму. У праваслаўных краінах Еўропы стаўленне да катоў было практычна процілеглым. Кот — адзіная жывёла, якая можа наведваць праваслаўны храм (апроч алтарнай часткі).

Каты ў культуры

Каты на паштовых марках Беларусі (2004).

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Каты ў мастацтве

У , вядомых і сёння, каты лічацца захавальнікамі хатняга ачага і ўтульнасці. На ўходзінах прынята першым упускаць у дом ката. З-за здольнасці катоў пры падзенні лічыцца, што яны маюць асаблівае «шостае пачуццё», і што ў іх дзевяць жыццяў. У большасці славянскіх краін існуюць пра тое, што звестуны няшчасцяў, асабліва, калі каму такі кот перабяжыць дарогу. Чэхі ж лічаць, што кот, які перабег дарогу справа налева, наадварот, прадвеснік удачы.

Вобразы катоў часта перадавалі ў выглядзе статуэтак і малюнкаў з часоў Старажытнага Егіпта. Найболей вядомыя мастакі, у чыёй творчасці часта сустракаюцца выявы катоў: Франц Марк, і (вядомы сваімі малюнкамі чалавекападобных катоў). У геральдыцы кот — знак незалежнасці і малюецца ў профіль і анфас. Ён называецца напалоханым (фр.: effarouché), калі паўзе, і сціснутым (фр.: herissoné), калі спіна і хвост падняты вышэй галавы.

Літаратура і кінематограф

Каты часта бываюць персанажамі літаратурных твораў. Казку «Кот, які гуляў сам сабою» напісаў Рэдзьярд Кіплінг і на беларускую мову пераклаў Міхась Багун, вершы «Каток» Адам Гурыновіч, «Пра майго катка» Алесь Жаўрук і Андрэй Ушакоў, апавяданні «Кот Знайдзён» Леаніла Чарняўская-Гарэцкая, «Шэрык» Альбін Стаповіч…

Вядомы «» Эдгара По, «» Шарля Перо, «» , Кот-Крываножка з казкі Джані Радары «», «Развагі пра жыццё ката Мура» Эрнста Гофмана, «» Э. Сетана-Томпсана, «» , «Тамасіна» . У казцы Люіса Кэрала «Алісіны прыгоды ў дзівоснай краіне» ёсць . У творах армянскіх пісьменнікаў часта сустракаюцца згадкі і апісанні . У знакамітага кітайскага пісьменніка ёсць раман «» — сатырычны памфлет на рэаліі Кітая першай траціны XX ст.

У рамане Ліёна Фейхтвангера «» ёсць гідкі і наравісты кот Гры-Гры, які належаў жонцы , дзяржаўнага міністра пры Людовіку XVI. Кароль неспадзявана яго забіў, бо ён разваяваў яго майстэрню ў Версалі. Гора графіні было няўцешным, і яна ўчыніла скандал свайму мужу.
Па матывах вершаў Томаса Эліята «» стварыў мюзікл «».
У амерыканскіх коміксах пра супер-герояў ёсць персанажы (з сусвету Бэтмэна) і Чорная кошка (сусвет ).
Нямецкі пісьменнік напісаў дэтэктыўны раман «Felidae», героі якога — гарадскія каты (людзі ж выступаюць як эпізадычныя персанажы). Кніга была перакладзена на 17 моў, а таксама атрымала анімацыйную . Далей сюжэт развіўся ў цэлую серыю з яшчэ пяці твораў.
Міхаэль Эндэ прыдумаў ката Мяўрыцыя ў казцы «Вунш-пунш».
Аповесць-казка «» (нідэрл.: Minoes) нідэрландскай пісьменніцы аб кошцы, якая стала дзяўчынай, але пры гэтым захавала ў сабе каціныя звычкі і здольнасць разумець мову іншых катоў. Па матывах аповесці ў 2001 годзе быў зняты фільм «», галоўную ролю ў якім сыграла актрыса .
У 1977 годзе на экраны выйшаў фільм «», у якім расказваецца пра тое, як першакласнік Кірыл спрабуе дрэсіраваць ката Цішку, каб выступіць у цырку.

Мультыплікацыя

У мультыплікацыі каты і коткі часта бываюць галоўнымі героямі, напрыклад, «», «Трое з Прастаквашына» (кот Матроскін), «», «Том і Джэры», «», «», «» і «Кот Фелікс», пра якога зняты мультсерыялы, а таксама поўнаметражныя анімацыйныя і мастацкія фільмы. У 2008 годзе ў Інтэрнэце быў выпушчаны мультсерыял «», створаны англійскім аніматарам , а таксама кнігі на яго аснове.

Анімэ-фільм «» (Neko no Ongaeshi) зняты пра прыгоды дзяўчынкі Хару ў цалкам каціным царстве.

Персанажы анімэ часта малююцца ў выглядзе паўкатоў-паўлюдзей. Іх называюць «нэко» (猫, літар. «кот») ці (у перакладзе «каціныя вушы»).

Крыніцы

Top Ten Most Popular Pets in the UK (англ.). Top-Ten-10.com. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 18 чэрвеня 2010.
Resources for Dogs, Cats, Horses, Birds, and other Companion Animals, Assistance Animals, & Special-Needs Animals (англ.). Catanddoghelp.com. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 18 чэрвеня 2010.
Companion Animal Vaccines (англ.). Intervet/Schering-Plough Animal Health. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 18 чэрвеня 2010.
Companion Animals (англ.). WSPA. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 16 студзеня 2011.
Official Lists and Indexes of Names in Zoology, Updated March 2010 (англ.)(недаступная спасылка). The International Commission on Zoological Nomenclature (1 сакавіка 2003). Архівавана з першакрыніцы 30 чэрвеня 2009. Праверана 29 мая 2010.
Sharon L. Crowell-Davis, Terry M. Curtis, Rebecca J. Knowles [http://zoopsy.free.fr/veille_biblio/social_organization_cat_2004.pdf Social organization in the cat: a modern understanding](англ.) // Journal of Feline Medicine and Surgery. — 2004. — № 6. — С. 19–28. Архівавана з першакрыніцы 20 ліпеня 2011.
… while the feral and free-living domestic cat, Felis catus, can survive in the solitary state …, social groups that have internal structure, and in which group members recognize each other and engage in a variety of social behaviors, are formed whenever there are sufficient food resources to support a group … In other words, they are a social species.
Moelk, Mildred (1944-04). "Vocalizing in the House-Cat; A Phonetic and Functional Study". The American Journal of Psychology. 57 (2). The American Journal of Psychology, Vol. 57, No. 2: 184–205. :10.2307/1416947. {{cite journal}}: Праверце значэнне даты ў: |date= ()
The Evolution of House Cats(англ.).
Rob Stein. Tracing Kitty's Genes (англ.). The Washington Post (17 сакавіка 2008). Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 8 кастрычніка 2010.>
Descending from the wild cats of the Fertile Crescent more than 10,000 years ago, domestic cats spread with human agriculture, trade and colonization.
Nicholas Wade. DNA traces 5 matriarchs of 600 million domestic cats (англ.) (29 чэрвеня 2007). Праверана 31 мая 2010.
. — М.: Наука, 1984. — Т. 11. — С. 209—211.
Прусский язык. Словарь. Т. 3. — М.: Наука, 1980. — 384 с. — С. 269—273.
cat (n.) (англ.). Online Etymology Dictionary. Праверана 23 верасня 2016.
, Vi︠a︡cheslav Vsevolodovich Ivanov, Werner Winter. Indo-European and the Indo-Europeans: a reconstruction and historical analysis of a Proto-language and a Proto-culture, Volume 1 (англ.). de Gruyter Mouton (17 мая 1995). Праверана 10 снежня 2010.
This shows that the whole set of words is fairly old. It is based on *khath- 'cat', from which are derived verbs meaning 'give birth' (to small animals) and names for the young of small animals.
Сергей Корневский. Берегите кошку. 12.03.2004
Аснова слова «кот» у еўрапейцаў старажытная, таму гэтак аднолькава яна гучыць на многіх мовах. Слова «кот» цесным чынам злучана з вельмі важным дзеясловам, што пазначае нараджэнне, — каціцца, яно таксама з’яўляецца складнікам слова, якое пазначае звярынага дзіцяняці — catulus (па лаціне).
Фасмер М. Этимологический словарь русского языка. — 1-е изд.. — М., 1964—1973. — Т. 1—4.
Takács D. Etymological Dictionary of Egyptian. Vol.3. Leiden; Brill, 2008. P. 134
Schuessler A. ABC Etymological Dictionary of Old Chinese. University of Hawai’i Press, 2007. P. 375
Don E. Wilson & DeeAnn M. Reeder (editors). SPECIES Felis catus (англ.). Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed). Press (17 мая 2005). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 29 мая 2010.
Anthea Gentry, Juliet Clutton-Brock, Colin P. Groves. The naming of wild animal species and their domestic derivatives (англ.). Journal of Archaeological Science 31 (2004) 645–651 (17 мая 2004). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 29 мая 2010.
Don E. Wilson & DeeAnn M. Reeder (editors). SPECIES Felis silvestris (нявызн.). Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed). Johns Hopkins University Press (17 мая 2005). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 29 мая 2010.
Carlos A. Driscoll etc. The Near Eastern Origin of Cat Domestication (англ.). Science Magazine (18 чэрвеня 2007). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 26 ліпеня 2010.
A genetic assessment of 979 domestic cats and their wild progenitors (Felis silvestris silvestris — European wildcat; F. s. lybica — Near Eastern wildcat; F. s. ornata — Central Asian wildcat; F. s. cafra — sub Saharan African wildcat; and F. s. bieti — Chinese desert cat) indicated that each wild group represents a distinctive subspecies of Felis silvestris.
Taxonomic Hierarchy, Taxonomic Serial No.: 180586 (англ.). Integrated Taxonomic Information System. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 29 мая 2010.
Opinion 2027, Bulletin of Zoological Nomenclature 60(1) (нявызн.)(недаступная спасылка) (1 сакавіка 2003). Архівавана з першакрыніцы 21 жніўня 2007. Праверана 29 мая 2010.
Nicholas Wade. DNA traces 5 matriarchs of 600 million domestic cats (англ.) (29 чэрвеня 2007). Праверана 27 лістапада 2010.
At least five females, of the wildcat subspecies known as Felis silvestris lybica, accomplished this delicate transition from forest to village, scientists have concluded, based on new DNA research. And from these five matriarchs, all the world’s 600 million house cats are descended.
Driscoll C. A., Menotti-Raymond M., Roca A. L., Hupe K., Johnson W. E., Geffen E., Harley E. H., Delibes M., Pontier D., Kitchener A. C., Yamaguchi N., O’brien S. J., Macdonald D. W. The Near Eastern origin of cat domestication // Science. — 2007. — Т. 317(5837). — С. 519—523. Архівавана з першакрыніцы 4 сакавіка 2016.
DNA study offers some hints of cat domestication history. September 23, 2016.
How cats conquered the world (and a few Viking ships), 20 September 2016.
Кирилл Стасевич Как появились домашние кошки // Наука и жизнь. — 2017. — № 8. — С. 107-111.
Carlos A. Driscoll, Juliet Clutton-Brock, Andrew C. Kitchener and Stephen J. O'Brien. The Evolution of House Cats (англ.). Scientific American (10 чэрвеня 2009). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 21 студзеня 2011.
Monika J. Lipinski etc The ascent of cat breeds: Genetic evaluations of breeds and worldwide random-bred populations(англ.) // ScienceDirect. — 2008. — ISSN 0888-7543. — DOI:10.1016/j.ygeno.2007.10.009
The Near Eastern Origin of Cat Domestication(англ.) // Science. — 2007. — С. 519-523. — DOI:10.1126/science.1139518
Paul Rincon. Dig discovery is oldest 'pet cat' (англ.). BBC News (8 красавіка 2025). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 17 студзеня 2011.
The evidence comes from the Neolithic, or late stone age, village of Shillourokambos on Cyprus, which was inhabited from the 9th to the 8th millennia BC.
Обнаружены останки самого древнего домашнего кота (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.
Stuart Swiny. The Earliest Prehistory of Cyprus (нявызн.). Boston University (17 мая 2002). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 31 мая 2010.
In view of the finds at Shillourokambos, an Anatolian origin seems more likely.
Carlos A. Driscolla,b, David W. Macdonalda and Stephen J. O'Brien. From wild animals to domestic pets, an evolutionary view of domestication (нявызн.). Proceedings of the National Academy of Sciences of the USA (16 чэрвеня 2009). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 31 мая 2010.
The available archaeological evidence indicates that the process of wildcat domestication began in the Neolithic in the same place and time as the development of year-round settlements and the onset of an agricultural economy.
Фирсова Е. (2006). Кошки от А до Я. Вече. pp. 1 (fb2) Введение. ISBN 5-9533-1220-2.
Les chats sont-ils des animaux sauvages ou domestiques?
http://www.vesti.ru/doc.html?id=1168465&cid=2161 Кошки сами решили жить рядом с человеком 5000 лет назад
Cynthia M. Kahn, Scott Line. The Merck/Merial Manual for Pet Health. — Merck, 2007. — С. 330. — ISBN 0911910999.
The heart of the cat (англ.). Еurocatfancy. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 17 студзеня 2011.
Carolyn M. Vella, Roy Robinson. Robinson's genetics for cat breeders and veterinarians / Carolyn M. Vella, Roy Robinson. — Elsevier Health Sciences, 1999. — С. 195. — 253 с. — ISBN 0750640693, 9780750640695.(недаступная спасылка)
Sarah Hartwell. Blood Goup Incompatibility in Cats (нявызн.). Messybeast. Архівавана з першакрыніцы 17 чэрвеня 2008. Праверана 24 мая 2010.
Gisela Telis. Cats' Tongues Employ Tricky Physics (нявызн.). ScienceNOW (11 лістапада 2010). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 23 студзеня 2011.
For Cats, a Big Gulp With a Touch of the Tongue. (англ.) // The New York Times, 11.11.2010
Леонид Попов. Скоростная съёмка раскрыла секрет кошачьего лакания (нявызн.). Membrana.ru (12 лістапада 2010). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 26 студзеня 2011.
Гиннесс представляет: самая длинная кошка в мире (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 12 студзеня 2009. Праверана 24 мая 2010.
2006 Guinness World Record Holder for Longest Cat (англ.)(недаступная спасылка). Maine Coon Cats by Verismo. Праверана 24 мая 2010.
И создал Бог кошку... (часть 3) (нявызн.). Zooprice. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 13 чэрвеня 2010.
Cat World Records: Heaviest Cat (англ.). Cat World. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.
Glenda Moore. Those Amazing Cats (англ.). CatStuff. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.
Анатомия кошки (нявызн.)(недаступная спасылка). my-dog-cat.ru (17 мая 2008). Архівавана з першакрыніцы 27 студзеня 2010. Праверана 1 чэрвеня 2010.
Linda P. Case. The cat: its behavior, nutrition, and health. — Iowa: Iowa State Press, 2003. — С. 35. — ISBN 0-8138-0331-4.
Мария Дорош (2006). Ветеринарный справочник для владельцев кошек. Вече. ISBN 5-9533-1644-5.
Анатомия пищеварительной системы кошки(ротовая полость) (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.
Patricia Smith, Eitan Tchernov (1992). Structure, function and evolution of teeth. Freund Publishing House Ltd. p. 217. ISBN 9652222704, 9789652222701. {{cite book}}: Праверце значэнне |isbn=: invalid character ()
Keeping Up with Your Cat's Hygiene (нявызн.). Family Education. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 25 чэрвеня 2010.
Hughes A. Vergence in the cat. Vision Res. Dec;12(12): 1961-94, 1972.
Швыркова Н.. Как видит кошка? (нявызн.). Журнал «Кот и Пёс», 1997, № 4 // ЗооКлуб. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.
Жизнь в науке. Дневники (нявызн.). Elementy.ru. — Как видит кошка. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.
Yokoyama S., Radlwimmer F. B. The molecular genetics of red and green color vision in mammals. Genetics, 1999, 153(2), p. 919—932. PMCID: PMC1460773
Gerald H. Jacobs.. Evolution of colour vision in mammals. (англ.). Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci. 2009 October 12; 364(1531): 2957–2967..
Зрение кошки.Третье веко (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 12 чэрвеня 2010.
Слух кошки // Друг. — 1998. Архівавана з першакрыніцы 24 жніўня 2017.
Ильичёв В. Д. Слух кошки // Друг. — 1998. Архівавана з першакрыніцы 7 верасня 2017.
How Well Do Dogs and Other Animals Hear? (англ.). Deafness in dogs & cats (3 чэрвеня 2003). Архівавана з першакрыніцы 28 жніўня 2011. Праверана 2 чэрвеня 2010.
Melvin E. Sunquist, Fiona Sunquist. Wild cats of the world. — University of Chicago Press, 2002. — С. 10. — 452 с. — ISBN 0226779998, 9780226779997.
Linda P. Case. The cat: its behavior, nutrition, & health. — Wiley-Blackwell, 2003. — P. 46-47. — 392 p. — ISBN 0813803314, 9780813803319.
Vibrissae in cats (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 25 чэрвеня 2010.
Crossmodal changes in the somatosensory vibrissa (нявызн.). 5063.full.pdf. pnas. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 25 чэрвеня 2010.
David G. Moulton (1967-08-01). "Olfaction in Mammals". Amer. Zool. 7 (3): 421–429. :10.1093/icb/7.3.421. Праверана 2010-05-26.
. Обоняние и вкус у кошек (нявызн.). Журнал «Друг» (кошки), 1997, № 6 // ЗооКлуб. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.
M. Miyazaki, T. Yamashita, Y. Suzuki, Y. Saito, S. Soeta, H. Taira, and A. Suzuki, M (October 2006). "A major urinary protein of the domestic cat regulates the production of felinine, a putative pheromone precursor". Chem. Biol.(англ.). 13 (10): 1071–1079. :10.1016/j.chembiol.2006.08.013. ISSN 1074-5521. PMID 17052611. {{cite journal}}: |access-date= патрабуе |url= (); |first2= не мае |last2= (); |first3= не мае |last3= (); |first4= не мае |last4= (); |first5= не мае |last5= (); |first6= не мае |last6= (); |first7= не мае |last7= (); |format= патрабуе |url= ()Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (спасылка)
Sommerville B. A. (1998). "Olfactory awareness". Applied Animal Behaviour Science(англ.). 57 (3–4): 269–286. :10.1016/S0168-1591(98)00102-6. ISSN 0168-1591. {{cite journal}}: |access-date= патрабуе |url= ()
Defective sweet taste receptor gene shapes cat cuisine (англ.). EurekAlert. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.
Биология кошки (нявызн.). pets.academ.org. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 12 чэрвеня 2010.
Allan Parachini. They Land on Little Cat Feet (нявызн.)(недаступная спасылка). Los Angeles Times. Архівавана з першакрыніцы 28 кастрычніка 2011. Праверана 16 чэрвеня 2010.
Keeping Indoor Cats Safe From Harm! (нявызн.). www.a-house-full-of-cats.com. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 13 чэрвеня 2010.
High-Rise Syndrome (нявызн.). The American Society for the Prevention of Cruelty to Animals (ASPCA). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 13 чэрвеня 2010.
Study finds the mystery of cats' falls (нявызн.). Star-News (29 снежня 1987). Праверана 24 мая 2010.
Vnuk D, Pirkić B, Maticić D, Radisić B, Stejskal M, Babić T, Kreszinger M, Lemo N.. Feline high-rise syndrome: 119 cases (1998-2001) (нявызн.). PubMed. Праверана 3 чэрвеня 2010.
High-rise syndrome was diagnosed in 119 cats over a 4-year period. 59,6 % of cats were younger than one year, and the average height of the fall was four stories. High-rise syndrome was more frequent during the warmer period of the year. 96,5 % of the presented cats, survived after the fall. 46,2 % of cats had fractured limbs; 38,5 % of fractures were of the forelimb, 61,5 % of the hindlimb. The tibia was fractured most often (36.4 %), followed by the femur (23.6 %). 78,6 % of femoral fractures were distal. The mean age of patients with femoral fractures was 9.1 months, and with tibial fractures 29.2 months. Thoracic trauma was diagnosed in 33,6 % of cats. Pneumothorax was diagnosed in 20 % of cats, and pulmonary contusions in 13,4 %. Falls from the seventh or higher stories, are associated with more severe injuries and with a higher incidence of thoracic trauma.
Дж. Дайамонд. Высотный синдром кошек (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 3 чэрвеня 2010.
The Straight Dope: Do cats always land unharmed on their feet, no matter how far they fall? (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 28 ліпеня 2010.
Above seven stories, however, the number of injuries per cat sharply declined.
Ирина Павленко. Сколько жизней у кошки? Человек спас кошачью жизнь. И его собственная судьба изменилась к лучшему (нявызн.). «Родная газета» № 2(186), 19 января 2007 г., полоса 72 (19 студзеня 2007). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 3 чэрвеня 2010.
Силагадзе З. К.. Почему у кошек девять жизней? (нявызн.) (20 студзеня 2004). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 3 чэрвеня 2010.
Richard Montgomery (нявызн.). UCSC Mathematics Faculty. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 3 чэрвеня 2010.
Кошки от А до Я. Вече. 2006. pp. 66 (fb2) Кошки очень чистоплотны. ISBN 5-9533-1220-2. {{cite book}}: |first= не мае |last= ()
Brenda Griffin.. Prolific Cats: The Estrous Cycle (англ.) (pdf)(недаступная спасылка). VetLearn.com. — The estrous cycle of the female cat (queen) is unique among domestic species and consists of five phases: proestrus, estrus, interestrus, diestrus, and anestrus.. Архівавана з першакрыніцы 6 снежня 2019. Праверана 26 мая 2010.
Sarah Hartwell. Cats that Kill Kittens(нявызн.). Messybeast.com Cat Resource Archive (17 мая 2002). — Some males also become excellent and trustworthy kitten-sitters.. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 26 мая 2010.
E. J. Taylor, C. Adams and R. Neville. Some nutritional aspects of ageing in dogs and cats, Proceedings of the Nutrition Society, 54, 645—656 (нявызн.). Cambridge University Press (17 мая 1995). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.
Guinness World Records 2010. Bantam; Reprint edition. 2010. p. 320. ISBN 978-0553593372. The oldest cat ever was Creme Puff, who was born on August 3, 1967 and lived until August 6, 2005--38 years and 3 days in total.
Jessica Warren (Oct 23, 2009). "Caterack Dies - World's Oldest Cat Was 30!". The National Ledger. Архівавана з арыгінала 9 верасня 2012. Праверана 2011-01-06. A report from MSNBC News notes that the oldest cat ever recorded was a 38-year-old feline named Creme Puff, according to a rep from Guinness World Records.
Can Lucy, 39, really be the oldest cat in the world? (Or is it just a shaggy dog story?) (нявызн.). Daily Mail Reporter. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 17 лютага 2011.
Cat care: Spay-neuter (нявызн.). American Society for the Prevention of Cruelity to Animals (2009). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.
Диагностика и лечение новообразований молочных желёз у собак и кошек (руск.). Ветеринарная клиника «Зоовет». Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.
Рак молочной железы у кошек (руск.). Советы доктора Никола. Интернет зоомагазин ПетСовет. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.
Ожирение у кастрированных котов (руск.). Журнал «Друг» (кошки) 1998/4-5. www.animall.ru. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.
Николаева Л. В.. Кастрация приводит к развитию мочекаменной болезни (руск.). Ветеринарная клиника «Белый Клык». Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.
Levy JK, Gale DW, Gale LA, JK (January 2003). "Evaluation of the effect of a long-term trap-neuter-return and adoption program on a free-roaming cat population" (PDF). J. Am. Vet. Med. Assoc. 222 (1): 42–6. :10.2460/javma.2003.222.42. ISSN 0003-1488. PMID 12523478. Архівавана з арыгінала (PDF) 23 мая 2012. Праверана 7 снежня 2017. {{cite journal}}: |first2= не мае |last2= (); |first3= не мае |last3= ()Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (спасылка)
Классификация инфекционных болезней (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.
Gastrointestinal Parasites in Cats
Владимиров Владимир. Лечение токсоплазмоза у кошек (нявызн.). Московская городская ветеринарная помощь. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 1 снежня 2010.
Gary D. Norsworthy, Mitchell A. Crystal, Sharon Fooshee Grace, Larry P. Tilley. The Feline Patient. — John Wiley and Sons, 2010. — С. 440-441. — 1052 с. — ISBN 0813818486, 9780813818481.
Vaccination Principles (нявызн.). AVMA policy. (AVMA). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 23 студзеня 2011.
Vaccination is a potent medical procedure with both risks and benefits. While there is evidence that some vaccines provide immunity beyond one year, revaccination of patients with sufficient immunity does not necessarily add to their disease protection and may increase the potential risk of post-vaccination adverse events.
UC Davis VMTH Canine and Feline Vaccination Guidelines (Revised 11/09) (нявызн.). AVMA policy. UC Davis VMTH. Архівавана з першакрыніцы 18 сакавіка 2014. Праверана 23 студзеня 2011.
In general, guidelines for vaccination of cats have been strongly influenced by the appearance of vaccine-associated sarcomas in cats, and in particular their epidemiologic association with feline leukemia virus vaccines and killed rabies virus vaccines. Thus, there is clear evidence for minimizing frequency of vaccination in cats.
Nutrition of the domestic cat, a mammalian carnivore. (англ.)
Manfred Bürger. Cats, the complete book. — Exeter Books : distributed by Bookthrift, 1980. — С. 90. — 250 с. — ISBN 0896730379, 9780896730373.
Gary D. Norsworthy,Mitchell Crystal,Sharon Fooshee Grace. The feline patient. — Wiley-Blackwell, 2006. — С. 329. — 776 с. — ISBN 0781762685, 9780781762687.
Pam Johnson-Bennett, Pam Johnson. Cat love: understanding the needs and nature of your cat. — Storey Communications, 1990. — С. 77. — 247 с. — ISBN 0882665944, 9780882665948.
Woods M, McDonald RA, Harris S. (2003). "Predation of wildlife by domestic cats Felis catus in Great Britain". Mammal Review. 23 (2): 174–188. :10.1046/j.1365-2907.2003.00017. {{cite journal}}: Невядомы параметр |doi_brokendate= ігнараваны (прапануецца |doi-broken-date=) ()Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (спасылка)(недаступная спасылка)
Robertson ID, ID (August 1998). "Survey of predation by domestic cats". Aust. Vet. J. 76 (8): 551–4. :10.1111/j.1751-0813.1998.tb10214.x. ISSN 0005-0423. PMID 9741724.
Bradshaw JW, Goodwin D, Legrand-Defrétin V, Nott HM, JW (July 1996). "Food selection by the domestic cat, an obligate carnivore". Comp. Biochem. Physiol. A Physiol. 114 (3): 205–9. :10.1016/0300-9629(95)02133-7. ISSN 1096-4940. PMID 8759144. {{cite journal}}: |first2= не мае |last2= (); |first3= не мае |last3= (); |first4= не мае |last4= ()Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (спасылка)
Jennifer A. Coscia, Don Hamilton. The Holistic Cat: A Complete Guide to Wellness for a Healthier, Happier Cat. — North Atlantic Books, 2009. — С. 94. — 201 с. — ISBN 1556437668, 9781556437663.
Фогель А., Шнайдер Х.Э. Питание кошки // Советы любителям кошек = dr. Annemarie Vogel, dr.heinz-Eberhard Schneider Ratschläge für den Katzenfreud / ред. и предисл. канд. биол. наук С.К. Клумова. — М: Лесн. пром-сть, 1987. — С. 170. — 335 с.
Shawn Messonnier — Natural health Bible for dogs & cats : your A-Z guide to over 200 conditions, herbs, vitamins, and supplements, стр. 161 — Prima Pets, 2000 — ISBN 0-7615-2673-0
Benjamin Charles Gruenberg, Nelson Eldred Bingham. Biology and man. — Ginn and company, 1944. — С. 110. — 718 с.
Ann Wortinger — Nutrition for veterinary technicians and nurses, стр. 46 — Blackwell, 2007 — ISBN 0-8138-2913-5
James B. Lawhead,MeeCee Baker. Introduction to veterinary science. — Cengage Learning, 2005. — С. 195. — 327 с. — ISBN 076683302X, 9780766833029.
Chocolate toxicity can be fatal. Cats happen to be very sensitive to a toxin in onions.
Michael W. Fox. Cat Body, Cat Mind: Exploring Your Cat's Consciousness and Total Well-Being. — Globe Pequot. — С. 190. — 233 с. — ISBN 1599210622, 9781599210629.(недаступная спасылка)
Problems arise when people get into the habit of giving their cats more than a taste of various human foods.
Sandra Choron, Harry Choron, Arden Moore. Planet Cat: A CAT-alog. — Houghton Mifflin Harcourt, 2007. — С. 202. — 424 с. — ISBN 0618812598, 9780618812592.
Pam Johnson-Bennett, Pam Johnson. Cat love: understanding the needs and nature of your cat. — Storey Communications, 1990. — С. 77. — 247 с. — ISBN 0882665944, 9780882665948.
A tablespoon of yogurt is a wonderful and healthy snack. Buy plain, unflavored yogurt — your cat won’t miss the fruit flavors.
Несколько советов: о питании (руск.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 4 ліпеня 2010.
Raúl A. Alegría-Morán , Sergio A. Guzmán-Pino , Juan I. Egaña, Valeria Sotomayor and Jaime Figueroa Food Preferences in Cats: Effect of Dietary Composition and Intrinsic Variables on Diet Selection(англ.) // Animals : артыкул. — 2019. — С. 2. — DOI:10.3390
Зачем в составе корма для кошек злаки и зола? (руск.) (нявызн.) ?. whiskas.ru. Праверана 16 жніўня 2023.
Why do cats wash themselves, while dogs don’t? (англ.) (нявызн.) ?. New Scientist. Праверана 16 жніўня 2023.
Debra Eldredge,Delbert G. Carlson,Liisa D. Carlson,Beth Adelman,James M. Giffin. Cat owner's home veterinary handbook / Beth Adelman. — John Wiley and Sons, 2007. — С. 273. — 626 с. — ISBN 047009530X, 9780470095300.
As cats groom their coat, they pick up and swallow hair. The hair forms tubular wads. Other material, such as wool, may be incorporated into the wad of hair, resulting in the formation of a bezoar.
Стрижка когтей у кошек.
Кузнецов В.С.. "Мягкие Лапки" или спасение от кошачьих когтей (нявызн.). Vetdoctor.ru. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 5 чэрвеня 2010.
Цап-царапки (нявызн.). WCF на Украине. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 5 чэрвеня 2010.
European Convention for the Protection of Pet Animals (ETS No. 125), Explanatory Report (англ.)(недаступная спасылка). Совет Европы (13 лістапада 1987). Архівавана з першакрыніцы 14 мая 2011. Праверана 10 снежня 2010.
Article 10 — Surgical operations
1. Surgical operations for the purpose of modifying the appearance of a pet animal or for other non-curative purposes shall be prohibited and, in particular: 1. the docking of tails; 2. the cropping of ears; 3. devocalisation; 4. declawing and defanging; 2. Exceptions to these prohibitions shall be permitted only: 1. if a veterinarian considers non-curative procedures necessary either for veterinary medical reasons or for the benefit of any particular animal; 2. to prevent reproduction. 3. a Operations in which the animal will or is likely to experience severe pain shall be carried out under anaesthesia only by a veterinarian or under his supervision.
Operations for which no anaesthesia is required may be carried out by a person competent under national legislation.

35. It was also agreed that the example in sub-paragraph 1.d of Article 10, relating to declawing, applied particularly to cats and dogs.
36. Surgical procedures are prohibited but may be carried out if: - deemed necessary by a veterinarian, either for veterinary medical reasons, or in the interest of the animal itself, such as the removal of dewclaws; - such procedures would prevent reproduction.
37. Such procedures must be carried out by a veterinarian, or at least under his supervision, and under anaesthesia if they are likely to cause severe pain to the animal. If no anaesthesia is required, the operation may be carried out by persons who are competent to do so under domestic law.
Tilly Anger. How to Be the Purrfect Guardian to Your Feline Companion. — Trafford Publishing, 2004. — С. 70. — 123 с. — ISBN 1412042402, 9781412042406.
CFA disapproves of declawing or tendonectomy surgery." A cat that has been declawed is considered mutilated and is not allowed in the show ring. The kitten/cat who has been declawed frequently falls or appears clumsy.
Магчыма, да такога стану прыводзіць змешчаны ў клетках валерыяны — рэчыва, што адносіцца да (Всё о лекарственных растениях на ваших грядках / Под ред. Раделова С. Ю. — СПб: ООО «СЗКЭО», 2010. — С. 171. — 224 с. — ISBN 978-5-9603-0124-4)
Thorndike’s Puzzle Box experiments noted (англ.)
Adler, H. M. Some Factors Of Observation Learning In Cats // Journal of Genetic Psychology. — С. 159-77.
Hart, Benjamin L. Learning Ability in Cats // Feline Practices. — 1975. — № 10—12.
Caro, T M, and M D Hauser Is There Teaching in Nonhuman Animals? // Quarterly Review of Biology. — С. 151—74.
John, E R, P Chesler, F Bartlett and I Victor Observation Learning in Cats // Science. — С. 1589—1591.
Pallaud, B Hypotheses On Mechanisms Underlying Observational Learning In Animals(англ.) // Behavioural Processes. — 1984. — № 9. — DOI:10.1016/0376-6357(84)90024-X
Doré, François Y Search Behaviour of Cats (Felis catus) in an Invisible Displacement Test: Cognition and Experience(англ.) // Canadian Journal of Psychology. — С. 359—370. — DOI:10.1037/h0084262
Dumas, Claude Object Permanence in Cats (Felis catus): An Ecological Approach to the Study of Invisible Displacements(англ.) // Journal of Comparative Psychology. — С. 404—410. — DOI:10.1037/0735-7036.106.4.404
Dumas, Claude и Doré, François Y Cognitive Development in Kittens (Felis catus): An Observational Study of Object Permanence and Sensorimotor Intelligence(англ.) // Journal of Comparative Psychology. — С. 357—365. — DOI:10.1037/0735-7036.105.4.357
Fiset, Sylvain, и Doré, François Y Spatial Encoding in Domestic Cats (Felis catus)(англ.) // Journal of Experimental Psychology: Animal Behaviour Processes. — 1996. — Т. 22. — С. 420—437. — DOI:10.1037/0097-7403.22.4.420
Heishman, Miriam, Mindy Conant and Robert Pasnak Human Analog Tests of the Sixth Stage of Object Permanence(англ.) // Perceptual and Motor Skills. — Т. 1059—68.
Re-Directed Aggression Towards Other Cats (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 1 чэрвеня 2010.
Okujava et al., Acta Neurobiol Exp (Wars). 2005;65(2):205-11.
Fiset, Sylvain, and François Y Doré. Duration of cats' (Felis catus) working memory for disappearing objects (нявызн.). Animal Cognition Volume 9, Number 1, 62—70, DOI: 10.1007/s10071-005-0005-4. Springer Berlin (2006 Jan 9). Праверана 7 ліпеня 2010.(недаступная спасылка)
Sarah Hartwell. How Intelligent Are Cats? (нявызн.). MESSYBEAST. Архівавана з першакрыніцы 20 чэрвеня 2008. Праверана 31 мая 2010.
Cats that are given a mix of simple and tough problems catch on faster to the tough problems than do cats who are given a straight course of nothing but the tough problems. … In certain types of test, intelligent cats are content to underachieve — a problem with the design of the test, not with the cats' intelligence!
Jouvet, Michel (1979). "What does a cat dream about?". Trends in Neurosciences. 2: 280–282. :10.1016/0166-2236(79)90110-3. ISSN 0166-2236. Праверана 2010-06-03.(недаступная спасылка)
Кошки способны манипулировать инстинктами человека (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 7 верасня 2009.
Особенности поведения (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 7 верасня 2009.
Что значит "мяу"? (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 7 верасня 2009.
Арушанян Заринэ Лоренцовна Анатолийская кошка в свете доместикации // Кошки.info. — Москва: 2009. — № 2. — С. 20-22.
Дикий нрав кошек. Познавательное видео. 10:13-10:42
H. Непомнящий. Что у кошки на уме? (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 1 чэрвеня 2010.
Why Cats Are a Threat to Our Ecosystem Архівавана 19 чэрвеня 2010.
Cats are a very adaptable species that have excellent eyesight and are skilled hunters. Their numbers and their natural hunting skills make them extremely damaging to the ecosystem.
Domestic cat predation on birds and other wildlife (pdf) (англ.)
Robbie A. McDonald и др.. Predation of wildlife by domestic cats Felis catus in Great Britain (нявызн.). Mammal Review (27 мая 2003). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 26 чэрвеня 2010.
… Based on the proportion of cats bringing home at least one prey item and the back-transformed means, a British population of approximately 9 million cats was estimated to have brought home in the order of 92 (85-100) million prey items in the period of this survey, including 57 (52-63) million mammals, 27 (25-29) million birds and 5 (4-6) million reptiles and amphibians.
Ксения Лисун. Хитра, вынослива, способна на многое (руск.). "Номер один" (8 студзеня 2008). Архівавана з першакрыніцы 18 сакавіка 2014. Праверана 26 чэрвеня 2010.
Сетон-Томпсон, Эрнест. Королевская Аналостанка. — Амфора, 2010. — 96 с. — ISBN 978-5-367-01564-5.
Кошачья иерархия (руск.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 27 чэрвеня 2010.
Домашняя кошка (руск.)(недаступная спасылка). Праверана 27 чэрвеня 2010.(недаступная спасылка)
Повадки кошек (руск.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 27 чэрвеня 2010.
Арушанян З. Л., «Большая покорность и неотения», «И создал Бог кошку…» (часть 3) Архівавана 4 сакавіка 2012.
Gary M. Landsberg, Wayne L. Hunthausen, Lowell J. Ackerman. Handbook of behavior problems of the dog and cat. — Elsevier Health Sciences, 2003. — Т. 1. — С. 49. — 554 с. — ISBN 0702027103, 9780702027109.(недаступная спасылка)
Some cats are independent, with little desire for contact with humans and other cats. Others maintain social relationships with people or other family pets throughout life. Approximately 15 % of cats seem resistant to socialization with humans. Most cats adapt well to sharing a home or apartment with people, other cats, and other pets.
<span style="" lang="(руск.)" >Статья: «Собаки как доминирующие хищники в экосистемах городов», авторы: Е.А Ильинский, С.О. Ильинская(нявызн.). Animalsprotectiontribune.ru. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 4 жніўня 2009.
Galbreath, Ross & Brown, Derek (2004): The tale of the lighthouse-keeper’s cat: Discovery and extinction of the Stephens Island wren (Traversia lyalli). Notornis 51(4): 193—200
Medway, David G. (2004): The land bird fauna of Stephens Island, New Zealand in the early 1890s, and the cause of its demise. Notornis 51(4): 201—211.
R. Galbreath, D. Brown. The tale of the lighthouse-keeper's cat: Discovery and extinction of the Stephens Island wren (Traversia lyalli) (англ.)(недаступная спасылка). Notornis (17 мая 2004). Архівавана з першакрыніцы 16 кастрычніка 2008. Праверана 10 снежня 2010.
Карціна (1715—1783).
Dogs Are Smarter Than Cats - Study (нявызн.). eNotAlone.com (3 ліпеня 2009). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 31 мая 2010.
Hogben said that in spite of the fact that humans have had a huge impact on the behavior of cats, it is still not easy to understand them or how they percieve the world around them. Cats are very intuitive animals and like to do things their own way.
Одомашнивание(недаступная спасылка) (Праверана 5 верасня 2009)
Владимир Андреев. Занимательные, полезные и поучительные сведения по анатомии, физиологии и психологии (нявызн.)(недаступная спасылка). Издательство "Пламя" Нижний Новгород (1989 г.). Архівавана з першакрыніцы 6 чэрвеня 2004. Праверана 22 чэрвеня 2010.
Allergies to Cats(нявызн.). Cat Care Society (2000-2010). Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 9 кастрычніка 2010.
The cat should be combed/brushed daily to control shedding. A coat conditioner should be added to its food to help prevent dry skin and reduce shedding. Coat conditioners can be purchased from pet supply stores or your veterinarian. Bathe your cat about every six weeks. Use a veterinarian-approved shampoo and rinse the cat very well. Towel off the excess water when the pet is in the tub or sink.
Allergies to Cats(нявызн.). Cat Care Society (2000-2010). Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 9 кастрычніка 2010.
If possible, invest in a large commercial-size air purifier because room-size units are usually not adequate. An air purifier cleans the air of animal dander, dust, molds, fur, and other air-borne irritants. Clean up the dander that has accumulated all over the house by vacuuming thoroughly. Damp wipe all counters and furniture. Thoroughly wash all bedspreads, sheets, throw rugs and slip covers, etc. It may take several house cleanings to allergize the home. If this is not accomplished, your family and your pet will simply be picking up loose dander from the house even after the pet has been allergized. The more washable surfaces in the home, the better, e.g. wood or linoleum floors, furniture with simple lines and Venetian blinds that wipe clean are better than carpets, upholstered and ornate furniture, and draperies that collect dust.
Болезнь кошачьей царапины (доброкачественный лимфоретикулёз, фелиноз) (Праверана 19 лютага 2011)
Nie W, Wang J, O'Brien PC, W (2002). "The genome phylogeny of domestic cat, red panda and five mustelid species revealed by comparative chromosome painting and G-banding". Chromosome Res. 10 (3): 209–22. :10.1023/A:1015292005631. ISSN 0967-3849. PMID 12067210. {{cite journal}}: |first2= не мае |last2= (); |first3= не мае |last3= (); |first4= не мае |last4= (); |first5= не мае |last5= (); |first6= не мае |last6= (); |first7= не мае |last7= ()Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (спасылка)
Pontius JU, Mullikin JC, Smith DR, JU; Schäffer, AA; Agarwala, R; Narfström, K; Murphy, WJ; Giger, U; Roca, AL; Antunes, A; Menotti-Raymond, M; Yuhki, N; Pecon-Slattery, J; Johnson, WE; Bourque, G; Tesler, G; Nisc Comparative Sequencing, Program; O'brien, SJ (November 2007). "Initial sequence and comparative analysis of the cat genome" (Free full text). Genome Res. 17 (11): 1675–89. :10.1101/gr.6380007. ISSN 1088-9051. 2045150. PMID 17975172. {{cite journal}}: |first11= не мае |last11= (); |first2= не мае |last2= (); |first3= не мае |last3= (); |first4= не мае |last4= (); |first5= не мае |last5= (); |first6= не мае |last6= (); |first7= не мае |last7= (); |first8= не мае |last8= (); |first9= не мае |last9= (); Не хапае |author11= ()Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (спасылка)
O'Brien SJ, Johnson W, Driscoll C, Pontius J, Pecon-Slattery J, Menotti-Raymond M, SJ (June 2008). "State of cat genomics". Trends Genet. 24 (6): 268–79. :10.1016/j.tig.2008.03.004. ISSN 0168-9525. PMID 18471926. {{cite journal}}: |first2= не мае |last2= (); |first3= не мае |last3= (); |first4= не мае |last4= (); |first5= не мае |last5= (); |first6= не мае |last6= ()Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (спасылка)
Sewell AC, Haskins ME, Giger U, AC (September 2007). "Inherited metabolic disease in companion animals: searching for nature's mistakes". Vet. J. 174 (2): 252–9. :10.1016/j.tvjl.2006.08.017. ISSN 1090-0233. PMID 17085062. {{cite journal}}: |first2= не мае |last2= (); |first3= не мае |last3= ()Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (спасылка)
Samurai — Scottish Fold Архівавана 13 лютага 2012. (англ.)
Orca Starbuck и David Thomas.. Генетика окрасов кошек (руск.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 26 мая 2010.
Orca Starbuck и David Thomas.. Окрасы кошек (руск.). Архівавана з першакрыніцы 18 сакавіка 2014. Праверана 26 мая 2010.
Порода «Колорпойнт» Архівавана 20 лютага 2018.
Черепаховые и трёхцветные кошки. (англ.)
Diane Marcus. Breed Article: Turkish Van (англ.). CFA. Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 9 кастрычніка 2010.
Feline Health Center. Ask Elizabeth (нявызн.). Cornell University Feline Health Center. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 26 мая 2010.
Донской сфинкс: история породы Архівавана 8 лютага 2010. (Праверана 26 лістапада 2009)
. Королевская Аналостанка. — Амфора, 2010. — 96 с. — ISBN 978-5-367-01564-5.
Бродячие кошки спасли малыша от смерти (руск.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 26 лістапада 2009.
Кошки в Италии Архівавана 13 студзеня 2010. (Праверана 4 кастрычніка 2009)
Tashiro (яп.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 10 снежня 2010.
Alley Cat Rescue FAQs (англ.). Alley Cat Rescue. Архівавана з першакрыніцы 25 мая 2012. Праверана 10 снежня 2010.
Indoors or Outdoors? (англ.). Kisses Cattery. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 12 снежня 2010.
As with other breeds, and more especially the longhaired breeds, the Longhair Silver or Golden is an indoor cat. There are several reasons why they should not be allowed to roam freely outside:… — These cats are usually very friendly and soft-natured and get stolen easily. — They are easy prey for dogs. — They are the oldest man-made breed and have been cared for by humans since their inception, hence they are poor hunters that will not survive out on their own if they stray.
Киев атаковали крысы и мыши(руск.) // ««Комсомольская правда» в Украине». — 2010.

[1] Top Ten Most Popular Pets in the UK (англ.). Top-Ten-10.com. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 18 чэрвеня 2010.

[2] Resources for Dogs, Cats, Horses, Birds, and other Companion Animals, Assistance Animals, & Special-Needs Animals (англ.). Catanddoghelp.com. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 18 чэрвеня 2010.

[3] Companion Animal Vaccines (англ.). Intervet/Schering-Plough Animal Health. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 18 чэрвеня 2010.

[4] Companion Animals (англ.). WSPA. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 16 студзеня 2011.

[Names_in_Zoology_2010-5] Official Lists and Indexes of Names in Zoology, Updated March 2010 (англ.)(недаступная спасылка). The International Commission on Zoological Nomenclature (1 сакавіка 2003). Архівавана з першакрыніцы 30 чэрвеня 2009. Праверана 29 мая 2010.

[6] Sharon L. Crowell-Davis, Terry M. Curtis, Rebecca J. Knowles [http://zoopsy.free.fr/veille_biblio/social_organization_cat_2004.pdf Social organization in the cat: a modern understanding](англ.) // Journal of Feline Medicine and Surgery. — 2004. — № 6. — С. 19–28. Архівавана з першакрыніцы 20 ліпеня 2011.
… while the feral and free-living domestic cat, Felis catus, can survive in the solitary state …, social groups that have internal structure, and in which group members recognize each other and engage in a variety of social behaviors, are formed whenever there are sufficient food resources to support a group … In other words, they are a social species.

[Moelk-7] Moelk, Mildred (1944-04). "Vocalizing in the House-Cat; A Phonetic and Functional Study". The American Journal of Psychology. 57 (2). The American Journal of Psychology, Vol. 57, No. 2: 184–205. :10.2307/1416947. {{cite journal}}: Праверце значэнне даты ў: |date= ()

[8] The Evolution of House Cats(англ.).

[9] Rob Stein. Tracing Kitty's Genes (англ.). The Washington Post (17 сакавіка 2008). Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 8 кастрычніка 2010.>
Descending from the wild cats of the Fertile Crescent more than 10,000 years ago, domestic cats spread with human agriculture, trade and colonization.

[10] Nicholas Wade. DNA traces 5 matriarchs of 600 million domestic cats (англ.) (29 чэрвеня 2007). Праверана 31 мая 2010.

[autogenerated2-11] . — М.: Наука, 1984. — Т. 11. — С. 209—211.

[12] Прусский язык. Словарь. Т. 3. — М.: Наука, 1980. — 384 с. — С. 269—273.

[13] t (n.) (англ.). Online Etymology Dictionary. Праверана 23 верасня 2016.

[14] , Vi︠a︡cheslav Vsevolodovich Ivanov, Werner Winter. Indo-European and the Indo-Europeans: a reconstruction and historical analysis of a Proto-language and a Proto-culture, Volume 1 (англ.). de Gruyter Mouton (17 мая 1995). Праверана 10 снежня 2010.
This shows that the whole set of words is fairly old. It is based on *khath- 'cat', from which are derived verbs meaning 'give birth' (to small animals) and names for the young of small animals.

[15] Сергей Корневский. Берегите кошку. 12.03.2004
Аснова слова «кот» у еўрапейцаў старажытная, таму гэтак аднолькава яна гучыць на многіх мовах. Слова «кот» цесным чынам злучана з вельмі важным дзеясловам, што пазначае нараджэнне, — каціцца, яно таксама з’яўляецца складнікам слова, якое пазначае звярынага дзіцяняці — catulus (па лаціне).

[16] Фасмер М. Этимологический словарь русского языка. — 1-е изд.. — М., 1964—1973. — Т. 1—4.

[17] Takács D. Etymological Dictionary of Egyptian. Vol.3. Leiden; Brill, 2008. P. 134

[18] Schuessler A. ABC Etymological Dictionary of Old Chinese. University of Hawai’i Press, 2007. P. 375

[19] Don E. Wilson & DeeAnn M. Reeder (editors). SPECIES Felis catus (англ.). Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed). Press (17 мая 2005). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 29 мая 2010.

[20] Anthea Gentry, Juliet Clutton-Brock, Colin P. Groves. The naming of wild animal species and their domestic derivatives (англ.). Journal of Archaeological Science 31 (2004) 645–651 (17 мая 2004). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 29 мая 2010.

[21] Don E. Wilson & DeeAnn M. Reeder (editors). SPECIES Felis silvestris (нявызн.). Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed). Johns Hopkins University Press (17 мая 2005). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 29 мая 2010.

[22] Carlos A. Driscoll etc. The Near Eastern Origin of Cat Domestication (англ.). Science Magazine (18 чэрвеня 2007). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 26 ліпеня 2010.
A genetic assessment of 979 domestic cats and their wild progenitors (Felis silvestris silvestris — European wildcat; F. s. lybica — Near Eastern wildcat; F. s. ornata — Central Asian wildcat; F. s. cafra — sub Saharan African wildcat; and F. s. bieti — Chinese desert cat) indicated that each wild group represents a distinctive subspecies of Felis silvestris.

[23] Taxonomic Hierarchy, Taxonomic Serial No.: 180586 (англ.). Integrated Taxonomic Information System. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 29 мая 2010.

[24] Opinion 2027, Bulletin of Zoological Nomenclature 60(1) (нявызн.)(недаступная спасылка) (1 сакавіка 2003). Архівавана з першакрыніцы 21 жніўня 2007. Праверана 29 мая 2010.

[25] Nicholas Wade. DNA traces 5 matriarchs of 600 million domestic cats (англ.) (29 чэрвеня 2007). Праверана 27 лістапада 2010.
At least five females, of the wildcat subspecies known as Felis silvestris lybica, accomplished this delicate transition from forest to village, scientists have concluded, based on new DNA research. And from these five matriarchs, all the world’s 600 million house cats are descended.

[26] Driscoll C. A., Menotti-Raymond M., Roca A. L., Hupe K., Johnson W. E., Geffen E., Harley E. H., Delibes M., Pontier D., Kitchener A. C., Yamaguchi N., O’brien S. J., Macdonald D. W. The Near Eastern origin of cat domestication // Science. — 2007. — Т. 317(5837). — С. 519—523. Архівавана з першакрыніцы 4 сакавіка 2016.

[27] DNA study offers some hints of cat domestication history. September 23, 2016.

[28] How cats conquered the world (and a few Viking ships), 20 September 2016.

[NKJ201708-29] Кирилл Стасевич Как появились домашние кошки // Наука и жизнь. — 2017. — № 8. — С. 107-111.

[30] Carlos A. Driscoll, Juliet Clutton-Brock, Andrew C. Kitchener and Stephen J. O'Brien. The Evolution of House Cats (англ.). Scientific American (10 чэрвеня 2009). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 21 студзеня 2011.

[31] Monika J. Lipinski etc The ascent of cat breeds: Genetic evaluations of breeds and worldwide random-bred populations(англ.) // ScienceDirect. — 2008. — ISSN 0888-7543. — DOI:10.1016/j.ygeno.2007.10.009

[32] The Near Eastern Origin of Cat Domestication(англ.) // Science. — 2007. — С. 519-523. — DOI:10.1126/science.1139518

[33] Paul Rincon. Dig discovery is oldest 'pet cat' (англ.). BBC News (8 красавіка 2025). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 17 студзеня 2011.
The evidence comes from the Neolithic, or late stone age, village of Shillourokambos on Cyprus, which was inhabited from the 9th to the 8th millennia BC.

[34] Обнаружены останки самого древнего домашнего кота (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.

[35] Stuart Swiny. The Earliest Prehistory of Cyprus (нявызн.). Boston University (17 мая 2002). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 31 мая 2010.
In view of the finds at Shillourokambos, an Anatolian origin seems more likely.

[36] Carlos A. Driscolla,b, David W. Macdonalda and Stephen J. O'Brien. From wild animals to domestic pets, an evolutionary view of domestication (нявызн.). Proceedings of the National Academy of Sciences of the USA (16 чэрвеня 2009). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 31 мая 2010.
The available archaeological evidence indicates that the process of wildcat domestication began in the Neolithic in the same place and time as the development of year-round settlements and the onset of an agricultural economy.

[firs-37] Фирсова Е. (2006). Кошки от А до Я. Вече. pp. 1 (fb2) Введение. ISBN 5-9533-1220-2.

[animaux-38] Les chats sont-ils des animaux sauvages ou domestiques?

[vesti-39] ttp://www.vesti.ru/doc.html?id=1168465&cid=2161 Кошки сами решили жить рядом с человеком 5000 лет назад

[40] Cynthia M. Kahn, Scott Line. The Merck/Merial Manual for Pet Health. — Merck, 2007. — С. 330. — ISBN 0911910999.

[41] The heart of the cat (англ.). Еurocatfancy. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 17 студзеня 2011.

[42] Carolyn M. Vella, Roy Robinson. Robinson's genetics for cat breeders and veterinarians / Carolyn M. Vella, Roy Robinson. — Elsevier Health Sciences, 1999. — С. 195. — 253 с. — ISBN 0750640693, 9780750640695.(недаступная спасылка)

[43] Sarah Hartwell. Blood Goup Incompatibility in Cats (нявызн.). Messybeast. Архівавана з першакрыніцы 17 чэрвеня 2008. Праверана 24 мая 2010.

[44] Gisela Telis. Cats' Tongues Employ Tricky Physics (нявызн.). ScienceNOW (11 лістапада 2010). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 23 студзеня 2011.

[45] For Cats, a Big Gulp With a Touch of the Tongue. (англ.) // The New York Times, 11.11.2010

[46] Леонид Попов. Скоростная съёмка раскрыла секрет кошачьего лакания (нявызн.). Membrana.ru (12 лістапада 2010). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 26 студзеня 2011.

[bolshoy_kot-47] Гиннесс представляет: самая длинная кошка в мире (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 12 студзеня 2009. Праверана 24 мая 2010.

[long_cat-48] 2006 Guinness World Record Holder for Longest Cat (англ.)(недаступная спасылка). Maine Coon Cats by Verismo. Праверана 24 мая 2010.

[49] И создал Бог кошку... (часть 3) (нявызн.). Zooprice. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 13 чэрвеня 2010.

[cwr-50] Cat World Records: Heaviest Cat (англ.). Cat World. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.

[51] Glenda Moore. Those Amazing Cats (англ.). CatStuff. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.

[52] Анатомия кошки (нявызн.)(недаступная спасылка). my-dog-cat.ru (17 мая 2008). Архівавана з першакрыніцы 27 студзеня 2010. Праверана 1 чэрвеня 2010.

[53] Linda P. Case. The cat: its behavior, nutrition, and health. — Iowa: Iowa State Press, 2003. — С. 35. — ISBN 0-8138-0331-4.

[Вече-54] Мария Дорош (2006). Ветеринарный справочник для владельцев кошек. Вече. ISBN 5-9533-1644-5.

[55] Анатомия пищеварительной системы кошки(ротовая полость) (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.

[Smith1992-56] Patricia Smith, Eitan Tchernov (1992). Structure, function and evolution of teeth. Freund Publishing House Ltd. p. 217. ISBN 9652222704, 9789652222701. {{cite book}}: Праверце значэнне |isbn=: invalid character ()

[57] Keeping Up with Your Cat's Hygiene (нявызн.). Family Education. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 25 чэрвеня 2010.

[Hughes,_1972-58] Hughes A. Vergence in the cat. Vision Res. Dec;12(12): 1961-94, 1972.

[zritelniy_disk-59] Швыркова Н.. Как видит кошка? (нявызн.). Журнал «Кот и Пёс», 1997, № 4 // ЗооКлуб. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.

[elem-60] Жизнь в науке. Дневники (нявызн.). Elementy.ru. — Как видит кошка. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.

[61] Yokoyama S., Radlwimmer F. B. The molecular genetics of red and green color vision in mammals. Genetics, 1999, 153(2), p. 919—932. PMCID: PMC1460773

[Эволюция_зрения_млекопитающих-62] Gerald H. Jacobs.. Evolution of colour vision in mammals. (англ.). Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci. 2009 October 12; 364(1531): 2957–2967..

[interesdom-63] Зрение кошки.Третье веко (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 12 чэрвеня 2010.

[Ильичёв1-64] Слух кошки // Друг. — 1998. Архівавана з першакрыніцы 24 жніўня 2017.

[Ильичёв2-65] Ильичёв В. Д. Слух кошки // Друг. — 1998. Архівавана з першакрыніцы 7 верасня 2017.

[66] How Well Do Dogs and Other Animals Hear? (англ.). Deafness in dogs & cats (3 чэрвеня 2003). Архівавана з першакрыніцы 28 жніўня 2011. Праверана 2 чэрвеня 2010.

[67] Melvin E. Sunquist, Fiona Sunquist. Wild cats of the world. — University of Chicago Press, 2002. — С. 10. — 452 с. — ISBN 0226779998, 9780226779997.

[68] Linda P. Case. The cat: its behavior, nutrition, & health. — Wiley-Blackwell, 2003. — P. 46-47. — 392 p. — ISBN 0813803314, 9780813803319.

[69] Vibrissae in cats (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 25 чэрвеня 2010.

[70] Crossmodal changes in the somatosensory vibrissa (нявызн.). 5063.full.pdf. pnas. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 25 чэрвеня 2010.

[71] David G. Moulton (1967-08-01). "Olfaction in Mammals". Amer. Zool. 7 (3): 421–429. :10.1093/icb/7.3.421. Праверана 2010-05-26.

[oboyanie_i_vkus-72] . Обоняние и вкус у кошек (нявызн.). Журнал «Друг» (кошки), 1997, № 6 // ЗооКлуб. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.

[felinine-73] M. Miyazaki, T. Yamashita, Y. Suzuki, Y. Saito, S. Soeta, H. Taira, and A. Suzuki, M (October 2006). "A major urinary protein of the domestic cat regulates the production of felinine, a putative pheromone precursor". Chem. Biol.(англ.). 13 (10): 1071–1079. :10.1016/j.chembiol.2006.08.013. ISSN 1074-5521. PMID 17052611. {{cite journal}}: |access-date= патрабуе |url= (); |first2= не мае |last2= (); |first3= не мае |last3= (); |first4= не мае |last4= (); |first5= не мае |last5= (); |first6= не мае |last6= (); |first7= не мае |last7= (); |format= патрабуе |url= ()Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (спасылка)

[74] Sommerville B. A. (1998). "Olfactory awareness". Applied Animal Behaviour Science(англ.). 57 (3–4): 269–286. :10.1016/S0168-1591(98)00102-6. ISSN 0168-1591. {{cite journal}}: |access-date= патрабуе |url= ()

[sweet_taste_receptor-75] Defective sweet taste receptor gene shapes cat cuisine (англ.). EurekAlert. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.

[76] Биология кошки (нявызн.). pets.academ.org. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 12 чэрвеня 2010.

[Allan_Parachini-77] Allan Parachini. They Land on Little Cat Feet (нявызн.)(недаступная спасылка). Los Angeles Times. Архівавана з першакрыніцы 28 кастрычніка 2011. Праверана 16 чэрвеня 2010.

[78] Keeping Indoor Cats Safe From Harm! (нявызн.). www.a-house-full-of-cats.com. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 13 чэрвеня 2010.

[79] High-Rise Syndrome (нявызн.). The American Society for the Prevention of Cruelty to Animals (ASPCA). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 13 чэрвеня 2010.

[80] Study finds the mystery of cats' falls (нявызн.). Star-News (29 снежня 1987). Праверана 24 мая 2010.

[81] Vnuk D, Pirkić B, Maticić D, Radisić B, Stejskal M, Babić T, Kreszinger M, Lemo N.. Feline high-rise syndrome: 119 cases (1998-2001) (нявызн.). PubMed. Праверана 3 чэрвеня 2010.
High-rise syndrome was diagnosed in 119 cats over a 4-year period. 59,6 % of cats were younger than one year, and the average height of the fall was four stories. High-rise syndrome was more frequent during the warmer period of the year. 96,5 % of the presented cats, survived after the fall. 46,2 % of cats had fractured limbs; 38,5 % of fractures were of the forelimb, 61,5 % of the hindlimb. The tibia was fractured most often (36.4 %), followed by the femur (23.6 %). 78,6 % of femoral fractures were distal. The mean age of patients with femoral fractures was 9.1 months, and with tibial fractures 29.2 months. Thoracic trauma was diagnosed in 33,6 % of cats. Pneumothorax was diagnosed in 20 % of cats, and pulmonary contusions in 13,4 %. Falls from the seventh or higher stories, are associated with more severe injuries and with a higher incidence of thoracic trauma.

[82] Дж. Дайамонд. Высотный синдром кошек (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 3 чэрвеня 2010.

[83] The Straight Dope: Do cats always land unharmed on their feet, no matter how far they fall? (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 28 ліпеня 2010.
Above seven stories, however, the number of injuries per cat sharply declined.

[84] Ирина Павленко. Сколько жизней у кошки? Человек спас кошачью жизнь. И его собственная судьба изменилась к лучшему (нявызн.). «Родная газета» № 2(186), 19 января 2007 г., полоса 72 (19 студзеня 2007). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 3 чэрвеня 2010.

[85] Силагадзе З. К.. Почему у кошек девять жизней? (нявызн.) (20 студзеня 2004). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 3 чэрвеня 2010.

[86] Richard Montgomery (нявызн.). UCSC Mathematics Faculty. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 3 чэрвеня 2010.

[firs1-87] Кошки от А до Я. Вече. 2006. pp. 66 (fb2) Кошки очень чистоплотны. ISBN 5-9533-1220-2. {{cite book}}: |first= не мае |last= ()

[88] Brenda Griffin.. Prolific Cats: The Estrous Cycle (англ.) (pdf)(недаступная спасылка). VetLearn.com. — The estrous cycle of the female cat (queen) is unique among domestic species and consists of five phases: proestrus, estrus, interestrus, diestrus, and anestrus.. Архівавана з першакрыніцы 6 снежня 2019. Праверана 26 мая 2010.

[89] Sarah Hartwell. Cats that Kill Kittens(нявызн.). Messybeast.com Cat Resource Archive (17 мая 2002). — Some males also become excellent and trustworthy kitten-sitters.. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 26 мая 2010.

[90] E. J. Taylor, C. Adams and R. Neville. Some nutritional aspects of ageing in dogs and cats, Proceedings of the Nutrition Society, 54, 645—656 (нявызн.). Cambridge University Press (17 мая 1995). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.

[G2010-91] Guinness World Records 2010. Bantam; Reprint edition. 2010. p. 320. ISBN 978-0553593372. The oldest cat ever was Creme Puff, who was born on August 3, 1967 and lived until August 6, 2005--38 years and 3 days in total.

[92] Jessica Warren (Oct 23, 2009). "Caterack Dies - World's Oldest Cat Was 30!". The National Ledger. Архівавана з арыгінала 9 верасня 2012. Праверана 2011-01-06. A report from MSNBC News notes that the oldest cat ever recorded was a 38-year-old feline named Creme Puff, according to a rep from Guinness World Records.

[93] Can Lucy, 39, really be the oldest cat in the world? (Or is it just a shaggy dog story?) (нявызн.). Daily Mail Reporter. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 17 лютага 2011.

[spay-neuter-94] Cat care: Spay-neuter (нявызн.). American Society for the Prevention of Cruelity to Animals (2009). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.

[profilaktika_raka_1-95] Диагностика и лечение новообразований молочных желёз у собак и кошек (руск.). Ветеринарная клиника «Зоовет». Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.

[profilaktika_raka-96] Рак молочной железы у кошек (руск.). Советы доктора Никола. Интернет зоомагазин ПетСовет. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.

[97] Ожирение у кастрированных котов (руск.). Журнал «Друг» (кошки) 1998/4-5. www.animall.ru. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.

[98] Николаева Л. В.. Кастрация приводит к развитию мочекаменной болезни (руск.). Ветеринарная клиника «Белый Клык». Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.

[99] Levy JK, Gale DW, Gale LA, JK (January 2003). "Evaluation of the effect of a long-term trap-neuter-return and adoption program on a free-roaming cat population" (PDF). J. Am. Vet. Med. Assoc. 222 (1): 42–6. :10.2460/javma.2003.222.42. ISSN 0003-1488. PMID 12523478. Архівавана з арыгінала (PDF) 23 мая 2012. Праверана 7 снежня 2017. {{cite journal}}: |first2= не мае |last2= (); |first3= не мае |last3= ()Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (спасылка)

[100] Классификация инфекционных болезней (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.

[101] Gastrointestinal Parasites in Cats

[102] Владимиров Владимир. Лечение токсоплазмоза у кошек (нявызн.). Московская городская ветеринарная помощь. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 1 снежня 2010.

[103] Gary D. Norsworthy, Mitchell A. Crystal, Sharon Fooshee Grace, Larry P. Tilley. The Feline Patient. — John Wiley and Sons, 2010. — С. 440-441. — 1052 с. — ISBN 0813818486, 9780813818481.

[104] Vaccination Principles (нявызн.). AVMA policy. (AVMA). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 23 студзеня 2011.
Vaccination is a potent medical procedure with both risks and benefits. While there is evidence that some vaccines provide immunity beyond one year, revaccination of patients with sufficient immunity does not necessarily add to their disease protection and may increase the potential risk of post-vaccination adverse events.

[105] UC Davis VMTH Canine and Feline Vaccination Guidelines (Revised 11/09) (нявызн.). AVMA policy. UC Davis VMTH. Архівавана з першакрыніцы 18 сакавіка 2014. Праверана 23 студзеня 2011.
In general, guidelines for vaccination of cats have been strongly influenced by the appearance of vaccine-associated sarcomas in cats, and in particular their epidemiologic association with feline leukemia virus vaccines and killed rabies virus vaccines. Thus, there is clear evidence for minimizing frequency of vaccination in cats.

[106] Nutrition of the domestic cat, a mammalian carnivore. (англ.)

[107] Manfred Bürger. Cats, the complete book. — Exeter Books : distributed by Bookthrift, 1980. — С. 90. — 250 с. — ISBN 0896730379, 9780896730373.

[108] Gary D. Norsworthy,Mitchell Crystal,Sharon Fooshee Grace. The feline patient. — Wiley-Blackwell, 2006. — С. 329. — 776 с. — ISBN 0781762685, 9780781762687.

[109] Pam Johnson-Bennett, Pam Johnson. Cat love: understanding the needs and nature of your cat. — Storey Communications, 1990. — С. 77. — 247 с. — ISBN 0882665944, 9780882665948.

[Woods-110] Woods M, McDonald RA, Harris S. (2003). "Predation of wildlife by domestic cats Felis catus in Great Britain". Mammal Review. 23 (2): 174–188. :10.1046/j.1365-2907.2003.00017. {{cite journal}}: Невядомы параметр |doi_brokendate= ігнараваны (прапануецца |doi-broken-date=) ()Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (спасылка)(недаступная спасылка)

[111] Robertson ID, ID (August 1998). "Survey of predation by domestic cats". Aust. Vet. J. 76 (8): 551–4. :10.1111/j.1751-0813.1998.tb10214.x. ISSN 0005-0423. PMID 9741724.

[Bradshaw-112] Bradshaw JW, Goodwin D, Legrand-Defrétin V, Nott HM, JW (July 1996). "Food selection by the domestic cat, an obligate carnivore". Comp. Biochem. Physiol. A Physiol. 114 (3): 205–9. :10.1016/0300-9629(95)02133-7. ISSN 1096-4940. PMID 8759144. {{cite journal}}: |first2= не мае |last2= (); |first3= не мае |last3= (); |first4= не мае |last4= ()Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (спасылка)

[113] Jennifer A. Coscia, Don Hamilton. The Holistic Cat: A Complete Guide to Wellness for a Healthier, Happier Cat. — North Atlantic Books, 2009. — С. 94. — 201 с. — ISBN 1556437668, 9781556437663.

[114] Фогель А., Шнайдер Х.Э. Питание кошки // Советы любителям кошек = dr. Annemarie Vogel, dr.heinz-Eberhard Schneider Ratschläge für den Katzenfreud / ред. и предисл. канд. биол. наук С.К. Клумова. — М: Лесн. пром-сть, 1987. — С. 170. — 335 с.

[115] Shawn Messonnier — Natural health Bible for dogs & cats : your A-Z guide to over 200 conditions, herbs, vitamins, and supplements, стр. 161 — Prima Pets, 2000 — ISBN 0-7615-2673-0

[116] Benjamin Charles Gruenberg, Nelson Eldred Bingham. Biology and man. — Ginn and company, 1944. — С. 110. — 718 с.

[117] Ann Wortinger — Nutrition for veterinary technicians and nurses, стр. 46 — Blackwell, 2007 — ISBN 0-8138-2913-5

[118] James B. Lawhead,MeeCee Baker. Introduction to veterinary science. — Cengage Learning, 2005. — С. 195. — 327 с. — ISBN 076683302X, 9780766833029.
Chocolate toxicity can be fatal. Cats happen to be very sensitive to a toxin in onions.

[119] Michael W. Fox. Cat Body, Cat Mind: Exploring Your Cat's Consciousness and Total Well-Being. — Globe Pequot. — С. 190. — 233 с. — ISBN 1599210622, 9781599210629.(недаступная спасылка)
Problems arise when people get into the habit of giving their cats more than a taste of various human foods.

[120] Sandra Choron, Harry Choron, Arden Moore. Planet Cat: A CAT-alog. — Houghton Mifflin Harcourt, 2007. — С. 202. — 424 с. — ISBN 0618812598, 9780618812592.

[121] Pam Johnson-Bennett, Pam Johnson. Cat love: understanding the needs and nature of your cat. — Storey Communications, 1990. — С. 77. — 247 с. — ISBN 0882665944, 9780882665948.
A tablespoon of yogurt is a wonderful and healthy snack. Buy plain, unflavored yogurt — your cat won’t miss the fruit flavors.

[122] Несколько советов: о питании (руск.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 4 ліпеня 2010.

[123] Raúl A. Alegría-Morán , Sergio A. Guzmán-Pino , Juan I. Egaña, Valeria Sotomayor and Jaime Figueroa Food Preferences in Cats: Effect of Dietary Composition and Intrinsic Variables on Diet Selection(англ.) // Animals : артыкул. — 2019. — С. 2. — DOI:10.3390

[124] Зачем в составе корма для кошек злаки и зола? (руск.) (нявызн.) ?. whiskas.ru. Праверана 16 жніўня 2023.

[125] Why do cats wash themselves, while dogs don’t? (англ.) (нявызн.) ?. New Scientist. Праверана 16 жніўня 2023.

[126] Debra Eldredge,Delbert G. Carlson,Liisa D. Carlson,Beth Adelman,James M. Giffin. Cat owner's home veterinary handbook / Beth Adelman. — John Wiley and Sons, 2007. — С. 273. — 626 с. — ISBN 047009530X, 9780470095300.
As cats groom their coat, they pick up and swallow hair. The hair forms tubular wads. Other material, such as wool, may be incorporated into the wad of hair, resulting in the formation of a bezoar.

[kogti-127] Стрижка когтей у кошек.

[128] Кузнецов В.С.. "Мягкие Лапки" или спасение от кошачьих когтей (нявызн.). Vetdoctor.ru. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 5 чэрвеня 2010.

[129] Цап-царапки (нявызн.). WCF на Украине. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 5 чэрвеня 2010.

[130] European Convention for the Protection of Pet Animals (ETS No. 125), Explanatory Report (англ.)(недаступная спасылка). Совет Европы (13 лістапада 1987). Архівавана з першакрыніцы 14 мая 2011. Праверана 10 снежня 2010.
Article 10 — Surgical operations
1. Surgical operations for the purpose of modifying the appearance of a pet animal or for other non-curative purposes shall be prohibited and, in particular: 1. the docking of tails; 2. the cropping of ears; 3. devocalisation; 4. declawing and defanging; 2. Exceptions to these prohibitions shall be permitted only: 1. if a veterinarian considers non-curative procedures necessary either for veterinary medical reasons or for the benefit of any particular animal; 2. to prevent reproduction. 3. a Operations in which the animal will or is likely to experience severe pain shall be carried out under anaesthesia only by a veterinarian or under his supervision.
Operations for which no anaesthesia is required may be carried out by a person competent under national legislation.

35. It was also agreed that the example in sub-paragraph 1.d of Article 10, relating to declawing, applied particularly to cats and dogs.
36. Surgical procedures are prohibited but may be carried out if: - deemed necessary by a veterinarian, either for veterinary medical reasons, or in the interest of the animal itself, such as the removal of dewclaws; - such procedures would prevent reproduction.
37. Such procedures must be carried out by a veterinarian, or at least under his supervision, and under anaesthesia if they are likely to cause severe pain to the animal. If no anaesthesia is required, the operation may be carried out by persons who are competent to do so under domestic law.

[131] Tilly Anger. How to Be the Purrfect Guardian to Your Feline Companion. — Trafford Publishing, 2004. — С. 70. — 123 с. — ISBN 1412042402, 9781412042406.
CFA disapproves of declawing or tendonectomy surgery." A cat that has been declawed is considered mutilated and is not allowed in the show ring. The kitten/cat who has been declawed frequently falls or appears clumsy.

[132] Магчыма, да такога стану прыводзіць змешчаны ў клетках валерыяны — рэчыва, што адносіцца да (Всё о лекарственных растениях на ваших грядках / Под ред. Раделова С. Ю. — СПб: ООО «СЗКЭО», 2010. — С. 171. — 224 с. — ISBN 978-5-9603-0124-4)

[thorndike-133] Thorndike’s Puzzle Box experiments noted (англ.)

[134] Adler, H. M. Some Factors Of Observation Learning In Cats // Journal of Genetic Psychology. — С. 159-77.

[135] Hart, Benjamin L. Learning Ability in Cats // Feline Practices. — 1975. — № 10—12.

[136] Caro, T M, and M D Hauser Is There Teaching in Nonhuman Animals? // Quarterly Review of Biology. — С. 151—74.

[137] John, E R, P Chesler, F Bartlett and I Victor Observation Learning in Cats // Science. — С. 1589—1591.

[138] Pallaud, B Hypotheses On Mechanisms Underlying Observational Learning In Animals(англ.) // Behavioural Processes. — 1984. — № 9. — DOI:10.1016/0376-6357(84)90024-X

[139] Doré, François Y Search Behaviour of Cats (Felis catus) in an Invisible Displacement Test: Cognition and Experience(англ.) // Canadian Journal of Psychology. — С. 359—370. — DOI:10.1037/h0084262

[140] Dumas, Claude Object Permanence in Cats (Felis catus): An Ecological Approach to the Study of Invisible Displacements(англ.) // Journal of Comparative Psychology. — С. 404—410. — DOI:10.1037/0735-7036.106.4.404

[141] Dumas, Claude и Doré, François Y Cognitive Development in Kittens (Felis catus): An Observational Study of Object Permanence and Sensorimotor Intelligence(англ.) // Journal of Comparative Psychology. — С. 357—365. — DOI:10.1037/0735-7036.105.4.357

[142] Fiset, Sylvain, и Doré, François Y Spatial Encoding in Domestic Cats (Felis catus)(англ.) // Journal of Experimental Psychology: Animal Behaviour Processes. — 1996. — Т. 22. — С. 420—437. — DOI:10.1037/0097-7403.22.4.420

[143] Heishman, Miriam, Mindy Conant and Robert Pasnak Human Analog Tests of the Sixth Stage of Object Permanence(англ.) // Perceptual and Motor Skills. — Т. 1059—68.

[144] Re-Directed Aggression Towards Other Cats (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 1 чэрвеня 2010.

[145] Okujava et al., Acta Neurobiol Exp (Wars). 2005;65(2):205-11.

[146] Fiset, Sylvain, and François Y Doré. Duration of cats' (Felis catus) working memory for disappearing objects (нявызн.). Animal Cognition Volume 9, Number 1, 62—70, DOI: 10.1007/s10071-005-0005-4. Springer Berlin (2006 Jan 9). Праверана 7 ліпеня 2010.(недаступная спасылка)

[147] Sarah Hartwell. How Intelligent Are Cats? (нявызн.). MESSYBEAST. Архівавана з першакрыніцы 20 чэрвеня 2008. Праверана 31 мая 2010.
Cats that are given a mix of simple and tough problems catch on faster to the tough problems than do cats who are given a straight course of nothing but the tough problems. … In certain types of test, intelligent cats are content to underachieve — a problem with the design of the test, not with the cats' intelligence!

[148] Jouvet, Michel (1979). "What does a cat dream about?". Trends in Neurosciences. 2: 280–282. :10.1016/0166-2236(79)90110-3. ISSN 0166-2236. Праверана 2010-06-03.(недаступная спасылка)

[149] Кошки способны манипулировать инстинктами человека (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 7 верасня 2009.

[150] Особенности поведения (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 7 верасня 2009.

[miau-151] Что значит "мяу"? (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 7 верасня 2009.

[152] Арушанян Заринэ Лоренцовна Анатолийская кошка в свете доместикации // Кошки.info. — Москва: 2009. — № 2. — С. 20-22.

[153] Дикий нрав кошек. Познавательное видео. 10:13-10:42

[154] H. Непомнящий. Что у кошки на уме? (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 1 чэрвеня 2010.

[155] Why Cats Are a Threat to Our Ecosystem Архівавана 19 чэрвеня 2010.
Cats are a very adaptable species that have excellent eyesight and are skilled hunters. Their numbers and their natural hunting skills make them extremely damaging to the ecosystem.

[156] Domestic cat predation on birds and other wildlife (pdf) (англ.)

[157] Robbie A. McDonald и др.. Predation of wildlife by domestic cats Felis catus in Great Britain (нявызн.). Mammal Review (27 мая 2003). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 26 чэрвеня 2010.
… Based on the proportion of cats bringing home at least one prey item and the back-transformed means, a British population of approximately 9 million cats was estimated to have brought home in the order of 92 (85-100) million prey items in the period of this survey, including 57 (52-63) million mammals, 27 (25-29) million birds and 5 (4-6) million reptiles and amphibians.

[158] Ксения Лисун. Хитра, вынослива, способна на многое (руск.). "Номер один" (8 студзеня 2008). Архівавана з першакрыніцы 18 сакавіка 2014. Праверана 26 чэрвеня 2010.

[159] Сетон-Томпсон, Эрнест. Королевская Аналостанка. — Амфора, 2010. — 96 с. — ISBN 978-5-367-01564-5.

[160] Кошачья иерархия (руск.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 27 чэрвеня 2010.

[161] Домашняя кошка (руск.)(недаступная спасылка). Праверана 27 чэрвеня 2010.(недаступная спасылка)

[162] Повадки кошек (руск.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 27 чэрвеня 2010.

[163] Арушанян З. Л., «Большая покорность и неотения», «И создал Бог кошку…» (часть 3) Архівавана 4 сакавіка 2012.

[164] Gary M. Landsberg, Wayne L. Hunthausen, Lowell J. Ackerman. Handbook of behavior problems of the dog and cat. — Elsevier Health Sciences, 2003. — Т. 1. — С. 49. — 554 с. — ISBN 0702027103, 9780702027109.(недаступная спасылка)
Some cats are independent, with little desire for contact with humans and other cats. Others maintain social relationships with people or other family pets throughout life. Approximately 15 % of cats seem resistant to socialization with humans. Most cats adapt well to sharing a home or apartment with people, other cats, and other pets.

[165] <span style="" lang="(руск.)" >Статья: «Собаки как доминирующие хищники в экосистемах городов», авторы: Е.А Ильинский, С.О. Ильинская(нявызн.). Animalsprotectiontribune.ru. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 4 жніўня 2009.

[166] Galbreath, Ross & Brown, Derek (2004): The tale of the lighthouse-keeper’s cat: Discovery and extinction of the Stephens Island wren (Traversia lyalli). Notornis 51(4): 193—200

[167] Medway, David G. (2004): The land bird fauna of Stephens Island, New Zealand in the early 1890s, and the cause of its demise. Notornis 51(4): 201—211.

[168] R. Galbreath, D. Brown. The tale of the lighthouse-keeper's cat: Discovery and extinction of the Stephens Island wren (Traversia lyalli) (англ.)(недаступная спасылка). Notornis (17 мая 2004). Архівавана з першакрыніцы 16 кастрычніка 2008. Праверана 10 снежня 2010.

[169] Карціна (1715—1783).

[170] Dogs Are Smarter Than Cats - Study (нявызн.). eNotAlone.com (3 ліпеня 2009). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 31 мая 2010.
Hogben said that in spite of the fact that humans have had a huge impact on the behavior of cats, it is still not easy to understand them or how they percieve the world around them. Cats are very intuitive animals and like to do things their own way.

[171] Одомашнивание(недаступная спасылка) (Праверана 5 верасня 2009)

[andr-172] Владимир Андреев. Занимательные, полезные и поучительные сведения по анатомии, физиологии и психологии (нявызн.)(недаступная спасылка). Издательство "Пламя" Нижний Новгород (1989 г.). Архівавана з першакрыніцы 6 чэрвеня 2004. Праверана 22 чэрвеня 2010.

[173] Allergies to Cats(нявызн.). Cat Care Society (2000-2010). Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 9 кастрычніка 2010.
The cat should be combed/brushed daily to control shedding. A coat conditioner should be added to its food to help prevent dry skin and reduce shedding. Coat conditioners can be purchased from pet supply stores or your veterinarian. Bathe your cat about every six weeks. Use a veterinarian-approved shampoo and rinse the cat very well. Towel off the excess water when the pet is in the tub or sink.

[174] Allergies to Cats(нявызн.). Cat Care Society (2000-2010). Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 9 кастрычніка 2010.
If possible, invest in a large commercial-size air purifier because room-size units are usually not adequate. An air purifier cleans the air of animal dander, dust, molds, fur, and other air-borne irritants. Clean up the dander that has accumulated all over the house by vacuuming thoroughly. Damp wipe all counters and furniture. Thoroughly wash all bedspreads, sheets, throw rugs and slip covers, etc. It may take several house cleanings to allergize the home. If this is not accomplished, your family and your pet will simply be picking up loose dander from the house even after the pet has been allergized. The more washable surfaces in the home, the better, e.g. wood or linoleum floors, furniture with simple lines and Venetian blinds that wipe clean are better than carpets, upholstered and ornate furniture, and draperies that collect dust.

[175] Болезнь кошачьей царапины (доброкачественный лимфоретикулёз, фелиноз) (Праверана 19 лютага 2011)

[176] Nie W, Wang J, O'Brien PC, W (2002). "The genome phylogeny of domestic cat, red panda and five mustelid species revealed by comparative chromosome painting and G-banding". Chromosome Res. 10 (3): 209–22. :10.1023/A:1015292005631. ISSN 0967-3849. PMID 12067210. {{cite journal}}: |first2= не мае |last2= (); |first3= не мае |last3= (); |first4= не мае |last4= (); |first5= не мае |last5= (); |first6= не мае |last6= (); |first7= не мае |last7= ()Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (спасылка)

[177] Pontius JU, Mullikin JC, Smith DR, JU; Schäffer, AA; Agarwala, R; Narfström, K; Murphy, WJ; Giger, U; Roca, AL; Antunes, A; Menotti-Raymond, M; Yuhki, N; Pecon-Slattery, J; Johnson, WE; Bourque, G; Tesler, G; Nisc Comparative Sequencing, Program; O'brien, SJ (November 2007). "Initial sequence and comparative analysis of the cat genome" (Free full text). Genome Res. 17 (11): 1675–89. :10.1101/gr.6380007. ISSN 1088-9051. 2045150. PMID 17975172. {{cite journal}}: |first11= не мае |last11= (); |first2= не мае |last2= (); |first3= не мае |last3= (); |first4= не мае |last4= (); |first5= не мае |last5= (); |first6= не мае |last6= (); |first7= не мае |last7= (); |first8= не мае |last8= (); |first9= не мае |last9= (); Не хапае |author11= ()Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (спасылка)

[178] O'Brien SJ, Johnson W, Driscoll C, Pontius J, Pecon-Slattery J, Menotti-Raymond M, SJ (June 2008). "State of cat genomics". Trends Genet. 24 (6): 268–79. :10.1016/j.tig.2008.03.004. ISSN 0168-9525. PMID 18471926. {{cite journal}}: |first2= не мае |last2= (); |first3= не мае |last3= (); |first4= не мае |last4= (); |first5= не мае |last5= (); |first6= не мае |last6= ()Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (спасылка)

[179] Sewell AC, Haskins ME, Giger U, AC (September 2007). "Inherited metabolic disease in companion animals: searching for nature's mistakes". Vet. J. 174 (2): 252–9. :10.1016/j.tvjl.2006.08.017. ISSN 1090-0233. PMID 17085062. {{cite journal}}: |first2= не мае |last2= (); |first3= не мае |last3= ()Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (спасылка)

[autogenerated1-180] Samurai — Scottish Fold Архівавана 13 лютага 2012. (англ.)

[genetika_cveta-181] Orca Starbuck и David Thomas.. Генетика окрасов кошек (руск.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 26 мая 2010.

[okras_koshki-182] Orca Starbuck и David Thomas.. Окрасы кошек (руск.). Архівавана з першакрыніцы 18 сакавіка 2014. Праверана 26 мая 2010.

[kolor-point-183] Порода «Колорпойнт» Архівавана 20 лютага 2018.

[chrephi-184] Черепаховые и трёхцветные кошки. (англ.)

[185] Diane Marcus. Breed Article: Turkish Van (англ.). CFA. Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 9 кастрычніка 2010.

[elizabeth-186] Feline Health Center. Ask Elizabeth (нявызн.). Cornell University Feline Health Center. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 26 мая 2010.

[187] Донской сфинкс: история породы Архівавана 8 лютага 2010. (Праверана 26 лістапада 2009)

[188] . Королевская Аналостанка. — Амфора, 2010. — 96 с. — ISBN 978-5-367-01564-5.

[189] Бродячие кошки спасли малыша от смерти (руск.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 26 лістапада 2009.

[190] Кошки в Италии Архівавана 13 студзеня 2010. (Праверана 4 кастрычніка 2009)

[191] Tashiro (яп.). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 10 снежня 2010.

[Alley_Cat_Rescue_FAQs-192] Alley Cat Rescue FAQs (англ.). Alley Cat Rescue. Архівавана з першакрыніцы 25 мая 2012. Праверана 10 снежня 2010.

[193] Indoors or Outdoors? (англ.). Kisses Cattery. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 12 снежня 2010.
As with other breeds, and more especially the longhaired breeds, the Longhair Silver or Golden is an indoor cat. There are several reasons why they should not be allowed to roam freely outside:… — These cats are usually very friendly and soft-natured and get stolen easily. — They are easy prey for dogs. — They are the oldest man-made breed and have been cared for by humans since their inception, hence they are poor hunters that will not survive out on their own if they stray.

[194] Киев атаковали крысы и мыши(руск.) // ««Комсомольская правда» в Украине». — 2010.